Zioła ajurwedyjskie część 1: triphala, neem i brahmi

Na każdą chorobę istnieje lekarstwo w naturze. To przekonanie stanowiło przez wieki i tysiąclecia bazę na której opierała się medycyna ludowa i ziołolecznictwo. Przed końcem dziewiętnastego wieku w zasadzie na lekach naturalnych bazowała także medycyna konwencjonalna. Dopiero w dziewiętnastym wieku zaczęły raczkować bardziej złożone sposoby pozyskiwania leków, coraz bardziej przypominające ich formę, jaką znamy dzisiaj. Bazę do produkcji medykamentów stanowiły jednak substancje, jakie można było pozyskać ze świata natury. Substancję czynną aspiryny pozyskiwano z wierzby, do produkcji znieczulającej morfiny używano nasion maku. Szacuje się, że prawie połowa leków dopuszczona do obrotu w ciągu ostatnich 30 lat pochodzi pośrednio lub bezpośrednio z roślin. Nic zatem dziwnego, że wiele z nas wciąż korzysta wspomagająco z leczniczej mocy ziół. Bo chociaż na efekty ich działania trzeba czekać dłużej niż w przypadku konwencjonalnych leków to są one bardziej kompatybilne z ludzkim organizmem i przy ich prawidłowym stosowaniu prawie nie wywołują skutków ubocznych.

Zioła w ajurwedzie

Rośliny, przyprawy i zioła stanowią też ważny element terapii ajurwedyjskich. Używa się ich jednak nie tylko w celach leczniczych, ale również w celach zapobiegawczych. ”To co leczy, również chroni” brzmi jedna z ajurwedyjskich zasad. Zioła i przyprawy używane do leczenia konkretnych chorób i dolegliwości są traktowane zatem jako żywność wspierająca działanie konkretnych układów i narządów ciała. Na przykład działająca przeciwzapalnie kurkuma może być dodawana do potraw, zapewniając tym samym ochronę przed chorobami.

Ajurweda wykorzystuje zioła i przyprawy do różnych celów. Najczęściej dla podtrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia, dla poprawy odporności, dla wzmocnienia wydolności umysłowej i koncentracji, dla uspokojenia i wyciszenia układu nerwowego, dla poprawy trawienia i skuteczniejszej detoksyfikacji organizmu czy aby wspomóc proces regeneracji i samozdrowienia organizmu. Należy jednak pamiętać, że zioła mają zwykle cały szereg właściwości zdrowotnych i zwykle nie leczą tylko jednego schorzenia. Z tego względu w ajurwedzie, podobnie zresztą jak w całej medycynie dalekowschodniej, z ziół tworzy się najczęściej odpowiednio dobrane mieszanki, które neutralizują lub odpowiednio wzmacniają właściwości określonych ziół, by dopasować ich działanie do potrzeb danej konstytucji i charakteru zaburzenia. Do sporządzenia leków ajurwedyjskich używa się różne części roślin jak owoce, nasiona, gałązki, liście, korzenie, sole, oleje oraz mleko i jego produkty.

Medycyna ajurwedyjska wykorzystuje w leczeniu ponad 600 różnych mieszanek ziołowych oraz 250 pojedynczych roślin, których lecznicze działanie coraz częściej znajduje potwierdzenie w badaniach naukowch. Z ajurwedyjskiego punktu widzenia, zioła używane do leczenia i równoważenia dosz nie ograniczają się jedynie do korzyści dla ciała, ale pomagają zrównoważyć także umysł i duszę.

W publikownej comiesięcznie serii artykułów o ziołach ajurwedyjskich postaram się przybliżyć korzyści zdrowotne najpopularniejszych z nich.

Triphala

Triphala to mieszanka składająca się z trzech rodzajów owoców: amli (Emblica officinalis), bibhitaki (Terminalia bellirica) i haritaki (Terminalia chebula). Jej lecznicze właściwości były wykorzystywane już w starożytności. Ze względu na swoją wszechstronność triphala należy do jednej z najbardziej popularnych mieszanek ziołowych stosowanych w ajurwedzie. Jej działanie równoważy wszystkie 3 dosze. Haritaki korzystenie wpływa na wszystkie dosze, amla równoważy pittę a bibhitaki działa kojąco na kaphę. Triphala korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu trawiennego, wspomaga detokosyfikację oraz działa tonizująco i odżywczo na cały organizm. Jest pomocna w walce ze zbędnymi kilogramami, korzystnie wpływa na włosy, skórę i wzrok, działa odmładzająco i wzmacnia układ odpornościowy.

Działanie wewnątrzustrojowe triphali

• triphala reguluje i wspomaga proces trawienny oraz działa oczyszczająco na przewód pokarmowy;
• ma delikatne działanie przeczyszczające, pomaga leczyć zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, wspomaga również ruchy robaczkowe jelit;
• obniża poziom cukru we krwi i pomaga walczyć z cukrzycą;
• pomaga eliminować stany zapalne w leczeniu artretyzmu;
• redukuje poziom cholesterolu i wspomaga leczenie nadciśnienia;
• sprawdza się w stanach przednowotworowych oraz ogranicza wzrost niektórych typów komórek nowotworowych w organizmie;
• poprawia metabolizm i pomaga zwalczać nadwagę;
• zwalcza zmęczenie i podnosi poziom witalności;
• jest bogata w antyoksydanty, dzięki czemu jest skuteczna w walce z wolnymi rodnikami i stresem oksydacyjnym;
• zwiększa odporność organizmu;
• odmładza ciało.

Działanie zewnętrzne triphali

• leczy problemy skórne jak trądzik czy egzema;
• przyspiesza wzrost włosów, zapobiega ich utracie oraz leczy łupież.
• wspomaga zdrowie jamy ustnej;
• jest bogata w składniki odżywcze korzystnie działające na skórę i włosy, może być stosowana miejscowo lub w formie maseczki wymieszanej z wodą lub jogurtem.

Stosowanie triphali

Triphalę stosuje się na pusty żołądek, wieczorem przed snem lub rano. Zwykle miesza się ¼ lub ½ łyżeczki proszku z niewielką ilością ciepłej wody i wypija. W leczeniu konkretnych chorób jak np. cukrzyca czy artretyzm konieczna może być korekta tej dawki, więc najlepiej postępować zgodnie z zaleceniami terapeuty ajurwedyjskiego. Można też przyjmować triphalę w gotowych do połknięcia kaspułkach.

W leczeniu problemów skórnych najczęściej przygotowuje się pastę złożoną z proszku i wody lub jogurtu, którą trzyma się na skórze przez określony czas.

Skutki uboczne triphali

Podczas stosowania triphali, szczególnie na początku, możesz zmagać się z występowaniem bólów głowy. Dzieje się tak dlatego, że w pierwszej fazie oczyszczania do krwiobiegu uwalniane są toksyny nagromadzone w ciele. Jeśli jest ich zbyt dużo może wystąpić kryzys terapeutyczny objawiający się bólem głowy, wysypką, nudnościami lub wzdęciami czy biegunką. Są to skutki uboczne wynikające z oczyszczania się organizmu. Jeśli symptomy uboczne są zbyt intensywne i uciążliwe możesz odstawić stosowanie triphali na kilka dni albo zredukować dawkę. Jeśli żadne z tych działań nie przyniesie poprawy odstaw preparat i skonsultuj się z lekarzem ajurwedyjskim.

Przeciwwskazania

Przeciwskazaniem do stosowania triphali jest ciąża i karmienie piersią, biegunka, dezynteria. Ostrożność jest zalecana także u osób przyjmujących leki na rozrzedzenie krwi.

Neem

Lecznicze właściwości neem (Azadirachta indica) znane są od bardzo dawna, bo już w starożytnym sanskrycie pojawiały się informacje o jego korzystnym dla zdrowia działaniu. Szacuje się, że ta roślina pojawia się w różnych formach w prawie 75% ajurwedyjskich mieszanek leczniczych. Nic dziwnego, bo w drzewie neem znajduje się ponad 130 aktywnych biologicznie substancji wykorzystywanych do zachowania zdrowia i leczenia różnorodnych chorób. Do celów medycznych używa się różne jego części jak liście, gałązki, korzeń, nasiona i owoce czy kwiaty.

W ajurwedzie neem jest wszechstronną roślinną wykorzystywaną przede wszystkim do równoważenia energii pitta i kapha. Jego chłodne, lekkie i suche cechy powodują jednak pogłębianie energii vata. Z tego względu neem stosuje się zwykle w połączeniu z innymi ziołami, które łagodzą jego niekorzystne działanie na vatę.

Działanie wewnątrzustrojowe neem

• liście neem wykazują silne właściwości antyseptyczne, antybakteryjne i przeciwgrzybicze. W przeciwieństwie do syntetycznych odpowiedników ich stosowanie jest pozbawione skutków ubocznych jak alergie czy wysypki;
• neem oczyszcza krew i pomaga w pozbyciu się toksyn;
• wspomaga trawienie;
• spożywanie herbaty z neem pomaga obniżyć gorączkę, w tym gorączkę malaryczną;
• dzięki goryczy, neem ma wyjątkowe właściwości schładzające organizm, pomaga w pozbyciu się nadmiernego ciepła z organizmu oraz redukuje zaczerwienienia i podrażnienia skóry;
• wspomaga system immunologiczny;
• zapewnia utrzymanie odpowiedniego poziomu cukru we krwi;
• redukuje poziom kaphy i sprzyja utrzymaniu prawidłowej równowagi wodno-tłuszczowej w organizmie. Zapobiega gromadzeniu się wody;
• wspomaga działanie systemu oddechowego;
• leczy choroby wrzodowe żołądka i jelit;
• wspomaga leczenie gruźlicy;
• zmniejsza krzepliwość krwi;
• kwiaty neem wykorzystuje się w domowych zabiegach przy problemach żołądkowych;
• działa wspomagająco w leczeniu łuszczycy;
• ma silne właściwości antyoksydacyjne oraz przeciwnowotworowe;
• skuteczny w zwalczaniu pasożytów przewodu pokarmowego.

Działanie zewnętrzne neem

• olej z neem łagodzi zaczerwienia i podrażnienia, dobrze natłuszcza i regeneruje skórę, zwalcza trądzik i wszawicę, może być wykorzystywany jako naturalny środek ochrony roślin;
• pasta z neem wspaniale odżywia włosy, stymuluje ich wzrost, wzmacnia cebulki, zapobiega wypadaniu i pomaga pozbyć się łupieżu;
• gałązki neem mogą być stosowane do utrzymania higieny jamy ustnej, działają antyseptycznie i mogą być składnikiem płukanek do ust lub past do zębów, pomagają w walce z próchnicą i nieświeżym oddechem.
• dobry w leczeniu takich chorób skóry jak trądzik, egzema, zakażenia grzybicze, skaleczenia czy zniszczona i uszkodzona skóra.

Stosowanie neem

Najczęściej, zależnie od dolegliwości, 1/2 łyżeczki proszku neem miesza się z 1 lub 2 łyżeczkami miodu i spożywa 2 razy dziennie przed posiłkami. Co do dawkowania przy konkretnych schorzeniach najlepiej jednak skonsultować się z terapeutą ajurwedyjskim Można też niewielką ilość sproszkowanych liści dodawać do potraw.

Zewnętrznie stosuje się pasty nakładane na chorobowo zmienione miejsca przygotowane z neem oraz wody lub jogurtu. Można też smarować chore miejsca olejem z neem wymieszanym w proporcji 1:1 z olejem bazowym, na przykład sezamowym. Proszek z neem znajdziesz też w recepturze ubtanu dla skóry tłustej i trądzikowej.

Skutki uboczne neem

Sproszkowane liście neem rzadko kiedy wywołują skutki uboczne przy stosowaniu na skórę. Mieszanki do użytku wewnętrznego mogą czasem podrażnić żołądek, szczególnie u osób wrażliwych na mocno gorzki smak.

Przeciwwskazania

Neem nie powinien być przyjmowany przez następujące grupy osób:

• kobiety w ciąży, matki karmiące, niemowlęta i dzieci,
• kobiety i mężczyzn starających się o dziecko (neem ma działanie plemnikobójcze),
• osoby uczulone na składniki roślin z rodziny mahoniowatych,
• osoby o mocno podwyższonej energii vata, chore na osteoporozę i osłabione.

Brahmi

Brahmi zwane także Bacopa monnieri należy do rodziny sukulentów i rośnie w ciepłym klimacie tropikalnym. W czasach starożytnych było wykorzystywane przede wszystkim do leczenia zaburzeń układu nerwowego. Liście rośliny mają silne właściwości satwiczne i z tego względu od wieków są cenione i wykorzystywane przez joginów jako środek wspomagający rozwijanie jaźni w medytacji. Roślina wspomaga pamięć i wydolność umysłową, ma działanie afrodyzjakalne i działa wzmacniająco na organizm.

Brahmi jest gorzkie oraz słodkie w smaku i ma ochładzającą energię. Działa korzystnie na wszystkie trzy dosze. Dzięki chłodzącym i relaksującym właściwościom doskonale nadaje się do łagodzenia energii pitta i nadaktywnego umysłu. Wspomaga koncentrację uwagi vaty i działa na nią uspokajająco. Pomaga pozbyć się nadmiernej ilości kapha z organizmu.

Korzyści wewnątrzustrojowe brahmi

• brahmi poprawia pamięć, wydolność umysłową i koncentrację;
• wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego, przyspiesza transmisję impulsów nerwowych;
• obniża poziom kortyzolu, redukuje stres i niepokój;
• pomaga w leczeniu depresji, epilepsji i choroby Alzheimera;
• reguluje poziom energii w ciągu dnia i pomaga leczyć bezsenność;
• oczyszcza krew;
• pomaga w utrzymaniu zdrowej skóry i włosów;
• antyoksydanty zawarte w brahmi korzystnie wpływają na samopoczucie i zwalczają wolne rodniki będące przyczyną nowotworów;
• wzmacnia odporność;
• wspomaga ruchliwość stawów i leczenie artretyzmu;
• pomaga w chorobie wrzodowej układu pokarmowego i syndromie jelita wrażliwego;
• reguluje stężenie cukru we krwi.

Korzyści zewnętrzne

• przeciwdziała wypadaniu włosów i wspomaga ich regenerację;
• skuteczny w walce z łupieżem i swędzącą skórą głowy;
• wspomaga regenerację komórek skóry, wyrównuje jej koloryt;

Stosowanie brahmi

Brahmi może być przyjmowane w formie proszku, gotowych kapsułek i tabletek lub ekstraktu.

1/4–1/2 łyżeczki sproszkowanego zioła miesza się z niewielka ilością ciepłej wody lub ghee (klarowanego masła) i przyjmuje 1-2 razy dziennie.

Przy przyjmowaniu tabletek i ekstraktu najlepiej postępować według wskazówek producenta lub jeszcze lepiej – prowadzącego naturopaty lub lekarza ajurwedyjskiego, ale zwykle zalecana dawka oscyluje w granicach 1-2 tabletek lub kapsułek 2 razy dziennie.

Olej z brahmi można stosować jako środek pielęgnujący skórę i wspomagający gojenie. Użyty na skórę głowy i włosy pomoże zapewnić im zdrowy i szybki wzrost. Można nim również smarować stawy dotknięte artretyzmem.

Pasta przygotowana z brahmi i odorobiny wody nadaje się do stosowania na skórę, włosy i stawy.

Skutki uboczne brahmi

Stosowane doustrojowo brahmi może czasem wywołać skurcze, mdłości i wzdęcia, suchość w ustach i pragnienie, szczególnie jeśli jest przyjmowany na pusty żołądek. Może także podnosić poziom hormonów tarczycy.

Przeciwwskazania

Unikaj przyjmowania brahmi jeśli cierpisz na alergię na bacopę. Ostrożność zaleca się także u pacjentów przyjmujących leki z grupy blokerów kanału wapniowego, środków uspokajających, antyepileptycznych i antydepresyjnych.

Zakończenie

Aby zachować zdrowie same zioła, bez prawidłowej diety i ruchu niestety nie wystarczą. Utrzymanie zdrowia i dobrego samopoczucia wymaga podejścia holistycznego i zadbanie o jego wszystkie części składowe, o potrzeby naszego ciała, ale także te umysłowe i duchowe. Tylko w ten sposób osiągniemy równowagę, która według ajurwedy jest warunkiem długiego i dobrego życia.