Zioła ajurwedyjskie, część 6: tulsi i punarnava

W tym odcinku serii o ziołach ajurwedyjskich przestawię właściwości tulsi i punarnavy. Pierwsze zioło jest dosyć powszechnie znane w Europie i wykorzystywane przede wszystkim do wzmocnienia odporności, leczenia infekcji oraz w pielęgnacji skóry. Punarnava, nie tak znana jak tulsi, sprawdza się przede wszystkim w terapiach schorzeń układu moczowego, obrzęków i chorób wątroby. Ale ma też całe mnóstwo innych zdrowotnych właściwości. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Tulsi

Tulsi (Ocimum sanctum) to odmiana aromatycznej byliny porastającej obszary Półwyspu Indyjskiego i Azji Południowo-Wschodniej. Jest też zwana świętą bazylią, bowiem w religii hinduistycznej przypisuje się jej magiczne znaczenie. Hindusi wierzą, że tulsi jest żywą bramą między niebem a ziemią i ucieleśnieniem bogini Lakszmi. W Indiach roślina ta jest chętnie uprawiana w przydomowych ogródkach, gdzie według wierzeń działa oczyszczająco na aurę panującą w domu.

Każda część rośliny kryje bogactwo bioaktywnych składników, które pomagają leczyć wiele chorób i dolegliwości. Tulsi chroni przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi, leczy choroby układu oddechowego, wątroby, nerek czy skóry. Zawiera duże ilości przeciwutleniaczy, które pomagają unormować ciśnienie krwi, poziom cukru i cholesterolu. Tulsi należy do grupy adaptogenów ułatwiających organizmowi przetrwać okresy wzmożonego stresu.

W ajurwedzie tulsi wykorzystuje się w leczeniu zaburzeń o charakterze kapha oraz vata jak przeziębienia, zatkane zatoki, problemy trawienne, wzdęcia oraz zaburzenia na tle nerwowym. Zioło jest ostre i gorzkie w smaku oraz ma rozgrzewającą naturę, dlatego może powodować nierównowagę w obrębie pitta. W ziołolecznictwie ajurweda wykorzystuje liście, korzeń i nasiona tej rośliny.

Właściwości wewnątrzustrojowe tulsi

• podnosi odporność,
• wspomaga walkę z infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi oraz grzybiczymi,
• obniża gorączkę,
• zmniejsza ból, łagodzi bóle głowy,
• wspomaga walkę z przeziębieniem, grypą oraz kaszlem,
• osusza drogi oddechowe, leczy astmę i zapalenie oskrzeli,
• ma działanie antyalergiczne,
• wykazuje właściwości przeciwzapalne,
• wspomaga walkę ze stresem, zmęczeniem, niepokojem i obniżonym nastrojem,
• obniża ciśnienie krwi i stabilizuje poziom cholesterolu,
• reguluje poziom cukru we krwi,
• leczy infekcje nerek i kamienie nerkowe,
• wspomaga leczenie dny moczanowej, zmniejsza bóle stawów,
• działa kojąco na przewód pokarmowy, łagodzi wzdęcia,
• leczy czkawkę i odruchy wymiotne,
• stosowane w leczeniu stanów zapalnych oczu,
• oczyszcza krew,
• wykazuje działanie przeciwnowotworowe,
• poprawia apetyt, pomaga w leczeniu anoreksji.

Działanie zewnętrzne tulsi:

• leczy stany zapalne skóry, jak trądzik, egzema, swędzące wysypki, podrażnienia czy liszaj. W celach leczniczych miesza się sproszkowane zioło z wodą lub innym nośnikiem i nakłada na chorobowo zmienioną skórę.
• usuwa łupież i przeciwdziała wypadaniu włosów,
• leczy grzybicę skóry,
• odstrasza owady oraz łagodzi ból i zaczerwienie po ich ugryzieniu,
• wzmacnia zęby i dziąsła, jest składnikiem leczniczych past i proszków do mycia zębów.

Stosowanie

W polskich sklepach tulsi jest najczęściej dostępne w formie proszku lub kapsułek. Najwygodniej jest przyjmować sproszkowane zioło w formie herbaty. 1 łyżeczkę proszku z tulsi zalewa się gorącą wodą i odstawia do naciągnięcia. Gdy napar przestygnie można dodać sok z cytryny, imbir oraz miód. Ze względu na różnice energetyczne nie zaleca się łączenia tulsi z mlekiem.

Alternatywnie można łączyć ½ łyżeczki proszku z 1-2 łyżeczkami ghee, oleju lub miodu i przyjmować taką mieszankę 1-2 razy dziennie lub zgodnie z zaleceniami praktyka ajurwedyjskiego.

Kapsułki zwykle stosuje się 2 razy dziennie, przed, w trakcie lub po posiłkach, w zależności od schorzenia.

Na skórę tulsi nakłada się najczęściej w formie pasty przygotowanej z dodatkiem wody, miodu, lub wybranego oleju np. kokosowego.

Skutki uboczne tulsi

U niektórych pacjentów mogą wystąpić mdłości lub biegunka, szczególnie gdy włączasz tulsi do diety po raz pierwszy. Należy wówczas zaczynać od mniejszych dawek i z czasem je zwiększać.

Przeciwwskazania

Tulsi nie powinno być spożywane przez następujące grupy osób:

• kobiety w ciąży, może bowiem zwiększać ryzyko poronienia;
• osoby starające się o dziecko – tulsi może zmniejszać płodność kobiet i mężczyzn;
• tulsi obniża poziom cukru we krwi i powinno być stosowane przez osoby zażywające leki przeciwcukrzycowe jedynie po konsultacji z lekarzem;
• tulsi może zwiększać skłonność do krwawień, dlatego nie jest zalecane pacjentom z zaburzeniami krzepliwości krwi oraz osobom przygotowującym się do operacji;
• eugenol zawarty w roślinie może w większych dawkach powodować uszkodzenie wątroby, dlatego nie należy przesadzać ze spożywaną ilością.

Punarnava

Punarnava (Boerhavia Diffusa) to odmiana byliny porastająca m.in. Półwysep Indyjski, Australię, Południową Afrykę, Brazylię i południową część Stanów Zjednoczonych. Słowo „Punarnava” oznacza w sanskrycie „coś, co odnawia lub odmładza ciało”, dlatego nie bez powodu ajurweda zalicza ją do grupy roślin odmładzających (rasayana). W Indiach zioło jest powszechnie wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej przede wszystkim do leczenia schorzeń nerek, układu moczowego i wątroby. W leczeniu wykorzystuje się całą roślinę, korzeń i liście.

Punarnava jest uważana za roślinę trójdoszową wpływającą korzystnie na vata, pitta, a przede wszystkim na kapha. Jest gorzka, słodka i cierpka w smaku. Ma rozgrzewającą naturę i ostry efekt po strawieniu. Jej nadmiar może jednak zaburzyć vatę.

Właściwości wewnątrzustrojowe punarnavy:

• wspomaga pracę nerek,
• leczy schorzenia i stany zapalne układu moczowego,
• pomaga usunąć kamienie nerkowe,
• ma działanie diuretyczne, wspomagające leczenie obrzęków i wydalanie nadmiaru wody z organizmu,
• pobudza apetyt,
• wspomaga leczenie anemii i anoreksji,
• wykorzystywana w leczeniu chorób serca,
• wspomaga leczenie kaszlu i przeziębienia,
• działa ochronnie na wątrobę, wspomaga wydzielanie żółci, używana w leczeniu żółtaczki i innych schorzeń wątroby,
• wykorzystywana w leczeniu powiększonej śledziony,
• wykazuje właściwości przeciwbólowe i łagodzi objawy artretyzmu,
• obniża poziom cukru we krwi,
• oczyszcza krew,
• sprawdza się w leczeniu otyłości,
• leczy choroby oczu,
• wspomaga trawienie,
• ma lekkie działanie przeczyszczające,
• przyspiesza gojenie się ran,
• wspomaga pozbywanie się toksyn z organizmu,
• ma działanie przeciwzapalne,
• działa korzystnie na system nerwowy,
• łagodzi rwę kulszową.

Stosowanie punarnavy

W Polsce punarnava jest dostępna przede wszystkim w formie proszku lub kapsułek.

Zwykle stosuje się ½ łyżeczki proszku w połączeniu z wodą lub miodem. Nie zaleca łączyć się jej z mlekiem. Można także przygotować z niej mocny wywar przygotowany z jednej łyżeczki proszku i dwóch szklanek wody, który redukuje się do ¼ objętości i ponownie rozcieńcza wodą. Tak przyrządzony wywar rozkłada się na kilka dobowych dawek. W kwestii stosowania i dawkowania najlepiej poradzić się praktyka ajurwedyjskiego.

Punarnavy nie należy przyjmować na pusty żołądek, bo może go podrażnić lub wywołać zgagę.

Skutki uboczne punarnavy

Punarnava może podwyższać ciśnienie. Nie należy przyjmować jej na czczo, może bowiem powodować pieczenie w przełyku i żołądku. Zbyt duże dawki rośliny i nieumiejętnie dobrane dawkowanie zwykle prowadzą do negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Przeciwwskazania

Punarnava nie jest zalecana:

• kobietom w ciąży,
• osobom uwrażliwionym na etanol i kierowcom, ze względu na zawartość alkoholu,
• dzieciom poniżej 12 roku życia,
• osobom z określonymi chorobami nerek, właściwości diuretyczne rośliny mogą bowiem zaostrzać niektóre dolegliwości, dlatego najlepiej uprzednio skonsultować się ze specjalistą.