Wdzięczność to jedno z podstawowych uczuć jakie warto praktykować w codziennym życiu. W filozofii indyjskiej wdzięczność, razem z miłością, empatią, zadowoleniem czy bezinteresownością należy do emocji satwicznych czyli takich, które przyczyniają się do poczucia wewnętrznej równowagi, uczucia spokoju i stabilności emocjonalnej. Wdzięczność jest także jednym z filarów filozofii buddyjskiej. Według niej nie da się osiągnąć szczęścia, jeśli nie potrafisz doceniać tego, co masz.
Akceptacja i cieszenie się z tego, co jest może pojawiać się w tobie spontanicznie, ale można też to uczucie w sobie świadomie i regularnie pielęgnować, by tak jak podlewana i otoczoną troską roślinka zaczęła rozrastać się do okazałych rozmiarów i wreszcie zakwitła. Podpowiem Wam, jak to zrobić.
Czym jest wdzięczność i dlaczego warto ją pielęgnować?
Wdzięczność to inaczej docenianie tego, co otrzymujemy. To uznanie, że to co dzieje się i pojawia w naszym życiu jest dobre i wartościowe. Gdyby głębiej się zastanowić w życiu większość rzeczy po prostu otrzymujemy. Często są one skutkiem działania sił zupełnie niezależnych od nas. Natura, drzewa, rośliny i zwierzęta ofiarowały nam powietrze i pożywienie, bez których nie moglibyśmy przeżyć. Nasz organizm sam dba o to, aby wszystkie procesy w ciele przebiegały prawidłowo, a my mogli cieszyć się zdrowiem. Sukcesy, które zwykle przypisujemy sobie są jedynie wypadkową naszych starań i pracy, zbiegów okoliczności i korzyści otrzymanych od innych osób. Nawet buty, w których chodzimy powstały dzięki współpracy sił natury i całych zespołów ludzi, którzy włożyli swój czas, siły i umiejętności, byśmy mogli cieszyć się ochroną, wygodą, estetyką i ogólnym zadowoleniem w trakcie ich noszenia. Gdy w taki sposób zaczniemy podchodzić do wszystkiego wokół poczucie wdzięczności będzie pojawiać się w nas naturalnie. Gdy uświadomimy sobie, że jesteśmy tylko małą cząstką bardziej złożonej układanki i współzależni od innych ludzi i świata zewnętrznego, pojawi się w nas przestrzeń dla większej pokory i poczucie wdzięczności dla obezwładniającej hojności wszechświata, jaką każdego dnia jesteśmy obdarowywani. Jednocześnie, pojmując ogrom darów jakie otrzymujemy łatwiej nam jest generować i odwzajemniać pozytywne emocje jak cierpliwość czy uczynność i troskliwość względem innych i natury.
Wdzięczność jest także przeciwieństwem i antidotum dla takich cech jak chciwość, zazdrość, rozżalenie czy gniew. Gdy pielęgnujemy w sobie wdzięczność z czasem blakną w nas uczucia rozgoryczenia, że w życiu nie osiągnęliśmy tego, na co zasługujemy, że innym powodzi się lepiej, że kiedyś zaprzepaściliśmy swoją życiową szansę albo że musimy nieustannie gromadzić rzeczy materialne, bo tylko one sprawią, że będziemy w życiu szczęśliwi. Te negatywne przekonania nie mają końca i zamiast zbliżać nas do wyznaczonego celu i pomóc koncentrować siły na rzeczach, które są do zrobienia, oddalają nas od nich i sprawiają, że skupiamy się na swojej nieudolności czy niesprawiedliwości tego świata. Odczuwanie wdzięczności jest natomiast uczuciem konstruktywnym, które przyciąga i generuje pozytywną energię. Gdy jesteśmy w pozytywnym nastroju zrobimy i osiągniemy w życiu znacznie więcej niż wtedy, gdy będziemy się pogrążać w negatywnych myślach i koncentrować na tym, czego nam brakuje.
Już starożytni filozofowie Dalekiego Wschodu doceniali znaczenie wdzięczności w codziennym życiu. W Indiach wdzięczność zaliczano do emocji satwicznych czyli takich, które generują wewnętrzny spokój, klarowność umysłu, zrównoważoną energię i światłość. Uczucia satwiczne pomagają postrzegać świat takim, jakim on rzeczywiście jest, bez iluzji, bez zniekształceń generowanych przez własne ego i bez pragnienia urządzania świata na własną modłę. Gdy człowiek doświadcza satwicznych emocji, do których zalicza się także m.in. uczucie miłości, empatii, radości czy poczucie samokontroli, pojawia się w nim przeświadczenie, że jest wystarczająco dobry, że jest taki, jaki miał być, że przecież posiada wszystko, czego mu w życiu potrzeba i że to wystarczy. Uczucie miłości do świata i samego siebie przychodzi w sposób naturalny.
Z kolei z ajurwedyjskiego punktu widzenia uczucia zachowują się w naszym ciele jak pokarm i albo mogą wspierać nasz organizm, odżywiać go i utrzymywać w zdrowiu albo zaburzać jego funkcjonowanie i mu szkodzić. Wdzięczność ma naturę odżywczą i działa kojąco na organizm zatem pomaga w utrzymaniu dobrego zdrowia i samopoczucia.
Odkrycia i przemyślenia obecne w filozofiach Dalekiego Wschodu dotyczące wdzięczności potwierdzają coraz liczniejsze, współczesne badania naukowe. W wielu z nich podkreśla się jej pozytywny wpływ na naszą sferę emocjonalną, zdrowotną i osobowościową oraz jako czynnik wpomagający osiąganie sukcesów w pracy i życiu towarzyskim. Do udowodnionych korzyści płynących z regularnego odczuwania i wyrażania wdzięczności należą m.in.:
- wdzięczność podnosi poziom odczuwanego szczęścia,
- korzystnie wpływa na nasze samopoczucie, poczucie własnej wartości i odczuwanie pozytywnych emocji,
- jest pomocna w leczeniu depresji i zwiększa odporność psychiczną,
- wdzięczni ludzie mają szersze grono znajomych i liczniejsze interakcje społeczne oraz trwalsze i bardziej zrównoważone relacje i związki,
- ułatwia walkę z przeciwnościami losu,
- regularna praktyka wdzięczności zwiększa poziom optymizmu, zmniejsza egoizm i koncentrację na własnej osobie oraz zbytnie skupienie i przywiązanie do materialnych wartości,
- pomaga w pracy, redukuje nadmierną niecierpliwość wobec współpracowników i podwładnych, ułatwia podejmowanie bardziej wyważonych decyzji,
- pomaga uświadomić sobie sens naszej pracy oraz nasze mocne strony i dzięki temu czuć się bardziej spełnionym w zawodzie,
- zmniejsza odczuwany stres w pracy,
- odczuwanie wdzięczności wpływa korzystnie na zdrowie, obniża ciśnienie krwi, wpływa na lepszy sen,
- zmniejsza ilość ognisk zapalnych w organizmie,
- pomaga zwalczyć traumę i negatywne przeżycia,
- przyspiesza rekonwalescencję po przebytych chorobach serca, depresjach i stanach lękowych.
- ludzie, którzy praktykują wdzięczność częściej podejmują aktywność fizyczną, bardziej dbają o siebie i prowadzą zdrowszy tryb życia.
Skoro wiemy już, w jaki sposób praktykowanie wdzięczności może nas rozwinąć i korzystnie wpłynąć na różne sfery naszego życia, przejdźmy do konkretnych sposobów, jak ją w sobie wyzwolić.
Jak ćwiczyć i wzmacniać poczucie wdzięczności?
1. Zmień czasem perspektywę
Pomyśl, iloma wspaniałymi rzeczami i udogodnieniami możesz się cieszyć na przykład w porównaniu z ludźmi z biednych środowisk, przewlekle lub nieuleczalnie chorych czy pochodzącymi z krajów słabo rozwiniętych lub rejonów nawiedzanych regularnie przez katastrofy naturalne. Już sam bezpieczny dach nad głową, przytulne, dobrze ogrzewane pomieszczenia w twoim domu czy komfort, jaki daje stała praca, w której nie musisz martwić się o przeżycie do następnego miesiąca jest wystarczający, by poczuć wdzięczność. Na świecie wciąż istnieje całkiem spory odsetek populacji, który marzy o takiej rzeczywistości i której nigdy nie będzie dane jej doświadczyć. Gdy pomyślisz o swoim życiu z takiej perspektywy, fakt że jeździsz dziesięcioletnim oplem, a nie jak twoja koleżanka volvo z salonu, stanie się w zasadzie nieistotnym, sztucznie generowanym przez twój umysł problemem.
2. Budź się z wdzięcznością
Zamiast wstawać z głową pełną stresu i zastanawiać się, ile rzeczy masz dzisiaj do załatwienia lub jak ciężką rozmowę musisz odbyć, skup się na tym, że został ci podarowany kolejny dzień życia, że nic cię nie boli, że świeci piękne słońce czy nawet, że pada deszcz, który da odpocząć naturze od upałów lub suszy. Pozytywne nastawienie generuje pozytywne myśli. Jeśli dodatkowo potraktujesz zadania na konkretny dzień jak swoją misję, a swoje umiejętności i doświadczenie jak coś, co chcesz zaofiarować światu, a nie jak przykry i stresujący obowiązek, zmieni się wymiar w jakim zaczniesz postrzegać własne życie.
3. Regularnie spisuj rzeczy, za które jesteś wdzięczna
Załóż „wdzięcznik” czyli zeszyt, w którym będziesz codziennie zapisywać rzeczy, za które jesteś wdzięczna. Mogą to być bardziej ogólne rzeczy jak zdrowie czy dobre relacje z innymi ale również zdarzenia, które sprawiły ci w danym dniu przyjemność czy cechy charakteru, które pomogły ci w jakiejś sprawie lub generalnie są pomocne w twoim życiu i jesteś z nich dumna. Codziennie przed snem staraj się znaleźć 5-10 takich rzeczy.
Raz na jakiś czas lub gdy jest ci smutno czytaj „wdzięcznik”. Będziesz zaskoczona, jak obfite w różnorakie dobrodziejstwa jest twoje życie.
Zdarzają się czasem takie dni, kiedy znalezienie pozytywnych aspektów jest trudne a wszystko, co przychodzi do głowy wydaje się dziwnie błahe. Dzieje się tak często dlatego, że brak ci perspektywy i dystansu a całokształt zaciemniają kotłujące się negatywne myśli i emocje. Sprawdzi się wówczas krótka sesja medytacji, jogi lub ćwiczeń oddechowych. Możesz też pomóc sobie dostrzec głębszy sens zdarzeń, szczególnie tych negatywnych i lepiej pojąć cykl skutkowo-zdarzeniowy stosując metodę „Nie nauczyłam bym się czegoś/nie byłabym tu, gdzie jestem dzisiaj, gdyby nie…..”. Poniżej kilka przykładowych zdań, które pozwolą ci lepiej zrozumieć, o co chodzi.
- „Nigdy nie stałabym się samodzielna, gdyby rodzice nie odcięli mnie od finansowania”.
- „Nigdy nie poznałabym dobrodziejstw medytacji, gdybym nie cierpiała na depresję”.
- „Ponieważ urodziłam się w biednej rodzinie, doceniam wartość ciężkiej pracy i umiem cieszyć się z tego, co mam”.
Gdy tak sformułujemy zdania, zdarzenia i okoliczności, nawet te najbardziej negatywne, nabierają dla nas zupełnie innego sensu i pozwalają zmienić uczucie rozgoryczenia w poczucie wdzięczności. Pomagają też uświadomić sobie i docenić własne osiągnięcia.
4. Daj coś od siebie społeczności
Każdy z nas ma w sobie coś, co może ofiarować światu. Jeśli w jakiś sposób angażujesz się w coś, co może przyczynić się do lepszego życia czy samopoczucia innych, nawet jeśli miałby to być zwykły uśmiech czy dobre słowo, przestajesz koncentrować się na sobie i swoich problemach i przenosisz uwagę na innych. Wychodzisz poza własne ja i to, co dzieje się w twojej głowie. Wspieranie innych powoduje, że przestajesz użalać się nad sobą i zaczynasz bardziej doceniać to, co w życiu masz.
Ważne jest, żeby dawanie siebie i wspieranie innych wykonywać regularnie. To nie musi być pomoc finansowa. Możesz ofiarować innym swój czas, wiedzę, doświadczenie, umiejętności czy zwykłe słowa otuchy. Pomaganie ludziom i naturze wokół uświadamia, że jesteś częścią czegoś większego. Poczucie łączności z innymi da ci poczucie wdzięczności i spełnienia.
5. Ćwicz nawyk znajdowania pozytywów z złych doświadczeniach
To zadanie nie należy do łatwych, ale wraz z postępującą praktyką znajdowanie pozytywów będzie ci przychodzić z coraz większą łatwością. Pomocna może okazać się technika opisana w punkcie 3. – „Gdyby nie pewne zdarzenie lub pomoc innych, nie nauczyłabym się tego i tego”. Pamiętaj, że życie nigdy nie daje porażek tylko lekcje, byś mogła się rozwijać i pokonywać własne ograniczenia. Patrz na negatywne doświadczenia jak na szansę, która da ci lepsze życie. Efektów może nie zauważysz natychmiast, ale podobno najpiękniejsze rzeczy w życiu rodzą się z cierpliwości i wymagają czasu.
6. Jak najczęściej wyrażaj wdzięczność wobec innych
Zrób postanowienie, że będziesz częściej wyrażać wdzięczność wobec innych. Możesz na przykład zacząć od tego, że codziennie na kilka minut oderwiesz się od obowiązków, by powiedzieć mężowi lub koleżance z pracy „dziękuję”. Oczywiście ta wdzięczność musi wypływać z twojego serca i być szczera, a nie mechaniczna.
Wyrażanie wdzięczności w zwerbalizowanej formie pomoże jej ugruntować się w tobie, w przeciwnym razie twój umysł mógłby jej nie dostrzec w codziennym natłoku myśli i obowiązków. Poza tym słowa podziękowania tworzą miłą atmosferę i sprawiają, że osoba nimi obdarowana jest także w lepszym nastroju.
7. Codziennie rób co najmniej jedną rzecz, która sprawia ci przyjemność
Staraj się o tym pamiętać, nawet wtedy, gdy twój dzień jest wypełniony po brzegi obowiązkami. Tworzenie przestrzeni dla rzeczy, które lubisz robić jest ważne, bo daje ci satysfakcję w życiu. Bez niej znacznie trudniej jest dostrzec pozytywy.
Zastanów się także, czy w twoim planie dnia lub tygodnia są czynności lub zobowiązania, których wcale nie musisz lub nie chcesz robić albo zabierają zbyt dużo twojego cennego czasu w porównaniu z efektami, jakie z nich uzyskujesz. Zrezygnuj z nich lub poproś kogoś, by ci pomógł lub z nich wyręczył. Zyskasz więcej czasu na rzeczy, które są dla ciebie ważne i sprawiają ci radość. Bardzo pomocne jest też ustalenie jasnych i klarownych priorytetów w życiu i podporządkowanie im swojego życia.
8. Otaczaj się pozytywnymi ludźmi
Podobno każdy z nas jest średnią energii pięciu osób, z jakimi najczęściej spędza czas. Jeśli otaczasz się ludźmi, który cię motywują, wspierają, inspirują i doceniają twoją obecność zaczniesz przejmować ich energię i nastawienie. Jeśli osoby z twojego najbliższego otoczenia ciągle marudzą, narzekają i mają o wszystko pretensję pora zmienić towarzystwo lub przynajmniej ograniczyć częstotliwość kontaktów. Nawet nie zdajesz sobie sprawy jak skorzysta na tym twoje nastawienie i samopoczucie. Gdy masz lepszy humor dużo łatwiej dostrzec i skupić się na pozytywnych rzeczach w twoim życiu.
9. Pisz listy z podziękowaniem
Raz na jakiś czas, ale regularnie, opisuj w nich, za co cenisz innych i za co jesteś im wdzięczna. I nie ma znaczenia czy je wyślesz, czy zostawisz dla siebie. Badania pokazują, że taka regularna praktyka korzystnie wpływa na samopoczucie w przeciwieństwie do osób, które tego nie robią lub opisują swoje negatywne przeżycia w pamiętniku. Możesz też pisać listy dziękczynne do siebie. Trzeba też umieć docenić siebie, szczególnie wtedy, gdy inni tego nie robią.
10. Zatrzymaj się na chwilę i obserwuj
Natłok spraw i obowiązków w ciągu dnia nie sprzyja uważności. Powoduje, że wiele czynności wykonujemy mechanicznie i nie uruchamiamy w ich trakcie świadomości, przez co mamy często wrażenie, że życie przelewa nam się przez palce i składa się tylko z powtarzalnych, mało inspirujących czynności. Warto się codziennie, choć na kilka minut zatrzymać, spokojnie pooddychać i poobserwować świat wokół. Na pewno dostrzeżemy w nim coś uroczego, coś co sprawia radość lub cieszy zmysły. Taka krótka przerwa pozwoli nabrać na chwilę dystansu i zreflektować się nad tym, jaki piękny albo zadziwiający jest świat. I że nie musimy nic robić, aby na to piękno zasłużyć. Dostajemy je w prezencie za to, że po prostu jesteśmy.
11. Praktykuj wdzięczność w trakcie medytacji i jogi
Praktykowanie wdzięczności w trakcie ćwiczeń jogi czy medytacji ma tę zaletę, że łatwiej jest wyłączyć zmysły i skupić się na sobie i własnych odczuciach.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń jogi ustal intencję jakiej poświęcisz praktykę. Możesz w niej na przykład wyrazić wdzięczność jakiejś osobie, własnemu ciału, słońcu czy innym rzeczom, które postrzegasz jako dar. W czasie wykonywania asan staraj się wracać do przedmiotu intencji i przypominać, jak zyskało twoje życie na tym, gdy przedmiot intencji pojawił lub pojawia się w nim.
Wdzięczność możesz też praktykować w trakcie medytacji, skupiając uwagę na przykład na rzeczach które przynoszą ci radość, zdrowie, zadowolenie, satysfakcję czy inne korzyści. Rozbudź wyobraźnię i poczuj, jak rozkwita w tobie uczucie wdzięczności i miłości wobec świata i bliskich ci ludzi.
