Klasyfikacja typów fizjologiczno-osobowościowych na vatę, pittę i kaphę wywodzi się z ajurwedy. Ajurweda zrodziła się mnie więcej 5 000 lat temu w Indiach i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „wiedzę o życiu”. Jest to rozległy system prewencji zdrowotnej i leczenia, stosowany zresztą z powodzeniem do dziś, bazujący na założeniu, że w ciele każdego człowieka dominuje odmienny rodzaj energii kształtujący naszą osobowość, fizjonomię oraz wpływający na wszelkie procesy zachodzące w ciele. Na tej bazie ajurweda rozróżnia trzy podstawowe konstytucje: vatę, pittę i kaphę. Poziom określonej doszy nie jest stały i waha się zwykle w zależności od otoczenia, diety, pór roku, klimatu, wieku, pory dnia czy innych czynników. W praktyce częściej mamy do czynienia z konstytucjami mieszanymi czyli np. vata-pitta czy pitta-kapha lub nawet vata-pitta-kapha. Z reguły jednak da się łatwo określić, która dosza jest dominująca. Ponieważ poziom poszczególnych energii w ciele ulega fluktuacjom dojść może do zachwiania naszego naturalnego stanu równowagi i w konsekwencji cierpi na tym nasze zdrowie, poziom odczuwanej energii czy nastrój.
Wpływ żywiołów na nasze życie
Według ajurwedy wszystko czego doświadczamy w życiu jest przejawem działania i przenikania się pięciu żywiołów: wody, ognia, powietrza, ziemi i eteru (przestrzeni). Żywioły stanowią podstawowe formy energii we wszechświecie, mają określone właściwości i określony wpływ na to, jak wyglądamy, jak myślimy oraz na to, w jaki sposób reagujemy na nasze otoczenie. Postrzegamy, działamy i doświadczamy świat zewnętrzny dzięki aktywności 5 żywiołów. Zgodnie z ajurwedą poznanie właściwości i wpływu żywiołów stanowi klucz do zrozumienia naszej wewnętrznej natury oraz naszego miejsca w świecie. Ta wiedza z kolei jest kluczem do osiągnięcia równowagi i doświadczania piękna w życiu.
Żywioły same w sobie mają charakter nieożywiony, ale w połączeniu ze sobą powodują powstawanie trzech sił zwanych doszami. I tak element przestrzeni i powietrza tworzy doszę vata, mającą cechy powietrza, ogień i woda łączą się ze sobą, by stworzyć doszę pitta, podlegającą zasadom żywiołu ognia, dosza kapha z kolei powstaje w wyniku działania wody i ziemi i żądzą nią cechy ziemi. Każdy z nas zawiera w sobie unikalną kombinację proporcji trzech dosz. Przyjrzyjmy się teraz bliżej, co oznacza to dla nas w praktyce.
Vata – cechy charakterystyczne
Vata uosabia ruch i zmienność. Jest jak wiatr i jest ściśle związana z elementem powietrza i przestrzeni.
Osoby w typie vata są zwykle szczupłe lub wręcz chude. Ich ciało i umysł znajdują się w nieustannym ruchu. Odznaczają się kreatywnością, pomysłowością, są ciekawe nowych ludzi i miejsc. Lubią podróże. Gdy ich energia znajduje się w równowadze są elastyczne, mają bogatą wyobraźnię i wyróżnia je oryginalny sposób myślenia. Gdy stan równowagi zostaje zakłócony stają się nerwowe, łatwo tracą grunt pod nogami, działają chaotycznie i są zdezorientowane. Trudno im się skupić na jednym temacie i często nie kończą tego, co zaczęły.
Bywają niezwykle zmienne i nie chcą regularności w swoim życiu, bo ich aktywny umysł wymaga nieustannej stymulacji. Ponieważ z natury są wrażliwe i szybko się męczą, zbyt długa i intensywna stymulacja potrafi w krótkim czasie nadwyrężyć ich siły i doprowadzić do spadku energii.
Szybko marzną i przejawiają skłonność do wysuszenia organizmu. Lubią za to ciepłą i wilgotną pogodę. Zwykle mają zimne dłonie i stopy, przejawiają skłonność do zaparć, ich skóra jest sucha i przy zginaniu trzeszczą im stawy. Silny wpływ żywiołu powietrza na ich konstytucję powoduje duże wahania poziomu energii, nastroju czy apetytu. Dlatego też vata ma często problem z regularnością posiłków, cierpi również na bezsenność.
W celu przywrócenia stanu równowagi, ajurweda zaleca osobom w typie vata wprowadzenie regularnego porządku dnia czy praktykę medytacji. W stresujących momentach vata powinna poświęcać też więcej czasu na relaksujące ją czynności i dbać o zapewnienie ciepła w pomieszczeniach oraz spożywać ciepłe napoje i posiłki. Lepiej jednak, żeby zrezygnowała ze stymulujących płynów jak kawa oraz unikała zbyt intensywnego i długotrwałego wysiłku fizycznego i psychicznego.
Pitta – cechy charakterystyczne
Pitta reprezentuje energię przemiany i jest mocno związana z żywiołem ognia oraz wody.
Element ognia nadaje ich osobowości wrodzoną siłę, intensywność i skłonność do irytacji. Pitta ma zwykle średnią, umięśnioną budowę ciała i odznacza się średnim poziomem wytrzymałości. Na jej skórze często pojawiają się piegi, cera jest wrażliwa i skłonna do zaczerwienień, pod wpływem słońca czy w trakcie masażu przyjmuje czerwonawy odcień. Odznacza się silną wolą i ma silne przekonanie do tego, co robi, jest energiczna i stanowcza. Zarówno w pracy jak i w czasie wolnym wykazuje jednakową skłonność do intensywności i rywalizacji. Lubi wyzwania. Ma naturę przywódczą i szybko się uczy, ale zwykle jest niecierpliwa i zbyt pochopnie wydaje osądy wobec osób, które nie chłoną wiedzy tak szybko i nie wykazują takiego poziomu koncentracji jak one.
Osoby pitta mają dobre trawienie i apetyt. Gdy są głodne stają się podenerwowane a swoje negatywne emocje mogą wówczas wyładować na kimś innym. Często dokuczają im takie dolegliwości jak stany zapalne skóry, wysypki, trądzik różowaty czy biegunki.
Pitta powinna wyciszyć swoją ognistą naturę, wykorzystując ją w produktywny sposób i zdać sobie sprawę z destruktywnego charakteru swojej natury. By mogła osiągnąć równowagę musi skupić się na wyważonej proporcji czasu spędzanego w pracy i z bliskimi, powinna też wystrzegać się gorąca (np. w trakcie upałów czy unikając ostrych potraw).
Kapha – cechy charakterystyczne
Kapha nadaje strukturę, stabilność i spójność wszystkim rzeczom i jest powiązana z żywiołem ziemi i wody.
Typ kapha odznacza się masywną czy nawet atletyczną budową ciała. Ma naturalną skłonność do przybierania na wadze. Silny wpływ żywiołu ziemi i wody nadaje ich konstytucji cechy stabilności, wzmaga współczucie i lojalność. Osoby kapha są zazwyczaj spokojne, zrównoważone, cierpliwe i poważne. Uważnie studiują każdy temat, zanim się do czegoś przekonają, jeśli jednak zyskają pewność do konkretnych działań, to uparcie się ich trzymają. Lubią pracować metodycznie, krok po kroku i cenią stałość i regularność zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym. Mogą też przejawiać cechy opiekuńcze ze względu na silny wpływ żywiołu ziemi. Jeśli ich energia ulegnie rozchwianiu zaczyna brakować im motywacji, są uparte i poprzestają na tym co już osiągnęły, nawet jeśli zmiany wydają się nieuniknione.
Ich metabolizm jest raczej powolny, poziom apetytu czy wrażliwość na stymulację mniej intensywny niż ma to miejsce w przypadku pitty czy vaty. Ich konstytucja odnosi największe korzyści przy zmianie otoczenia. Z racji dużej wytrzymałości, kapha najlepiej ze wszystkich dosz znosi też okazjonalne posty.
W celu zachowania zdrowia osoby kapha powinny regularnie ćwiczyć, stosować zdrową dietę i unikać wychładzania organizmu (np. chodząc do sauny czy spożywając rozgrzewające pokarmy). Muszą też zapewnić sobie odpowiednią ilość regularnego snu.
Zakończenie
Znając swoją konstytucję i skłonności własnego organizmu łatwiej będzie wybrać Ci taką dietę, sposoby relaksu, rodzaje aktywności fizycznej czy wdrożyć takie nawyki do swojej codziennej rutyny, które pozwolą osiągnąć najlepsze rezultaty i zapewnią twojej konstytucji optymalną równowagę. Każdy z nas jest przecież inny i co innego mu służy. Ajurweda doskonale rozumie tą prawidłowość i nie podaje jednej recepty na wszystkie choroby, jak ma to miejsce na przykład w medycynie konwencjonalnej. Co więcej, ajurweda w pierwszej kolejności daje narzędzia, by poznać skłonności naszego organizmu i przede wszystkim zapobiegać nierównowadze i zaburzeniom dosz prowadzącym do powstawania chorób. Dopiero drugorzędną rolą ajurwedy jest leczenie tych chorób. Szerzej o sposobach równoważenia poszczególnych dosz napiszę na pewno za jakiś czas.
Mam nadzieję, że na bazie przedstawionych informacji udało Wam się zdefiniować dominującą w waszym organizmie doszę. Napiszcie w komentarzach jakim typem jesteście – vatą, pittą, kaphą a może typem mieszanym. U mnie dominuje vata z lekką domieszką kapha.
