Przeziębienie i grypa. Ajurwedyjskie sposoby leczenia

Okres jesienno-zimowy to czas, kiedy najczęściej dopadają nas przeziębienia i infekcje grypowe. Cieknący nos, ból gardła, kaszel, bóle głowy i mięśni a czasem gorączka to główne symptomy świadczące o tym, że zbytnio wyziębiliśmy organizm a osłabiony system odpornościowy nie zdołał sobie poradzić z zarazkami lub wirusami, które wtargnęły do naszego organizmu. Przyczynami osłabionej odporności mogą być według ajurwedy nieodpowiednia dieta i/lub styl życia, a także czynniki środowiskowe. Odporność może słabnąć, gdy następuje zmiana pór roku, nie zapewniamy organizmowi odpowiedniej dawki snu, doświadczamy nadmiaru stresu lub obciążeń psychicznych czy nawet, gdy wstrzymujemy swoje potrzeby fizjologiczne. Pewną rolę w stanie naszej odporności odgrywają także czynniki genetyczne (szerzej na temat odporności i sposobów jej wzmacniania pisałam w tym artykule).

Według ajurwedy przeziębienia są oznaką nadmiaru zimnej i wilgotnej energii kapha w ciele, skutkującej gromadzeniem się wydzieliny w nosie i drogach oddechowych. Przy okazji zakłócona może zostać także dosza vata. W rezultacie w trakcie infekcji słabnie siła ognia trawiennego, tracimy apetyt, mogą pojawiać się dreszcze i uczucie zimna. Pojawiająca się gorączka i stany zapalne gardła i dróg oddechowych są natomiast oznaką nierównowagi w obrębie doszy pitta.

Ajurwedyjskie leczenie przeziębień i grypy skupia się zatem na rozpoznaniu natury i przyczyny konkretnej dolegliwości i jej cech oraz takim zastosowaniu środków leczniczych, które doprowadzą do zrównoważenia zaburzonej energii. Mokry kaszel z wydzieliną nosi znamiona energii kapha, ale już leczenie jego suchej odmiany będzie się koncentrować raczej na równoważeniu cech vata.

By wyleczyć przeziębienie i grypę nie potrzeba skomplikowanych leków czy mieszanek ziołowych. Często wystarczą proste składniki, dostępne w naszej kuchni jak imbir, miód czy kurkuma. Poza tym, w trakcie walki z infekcjami dróg oddechowych ajurweda zaleca odpowiednie dopasowanie trybu życia i diety oraz stworzeniu organizmowi takich warunków, by mógł skutecznie walczyć z drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Ogólne zalecenia ajurwedy wspomagające walkę z przeziębieniem

Jak sama nazwa wskazuje przeziębienie rodzi się w wyziębienia organizmu, dlatego aby je zwalczyć należy skupić się na cechach przeciwstawnych czyli rozgrzewaniu organizmu. Należy zapewnić ciału ciepło nie tylko na poziomie temperatury otoczenia, ale także przyjmując rozgrzewające posiłki i napoje, zioła i przyprawy czy stosując praktyki ułatwiające organizmowi walkę z chorobą i jej symptomami. W praktyce sprowadza się to do przestrzegania następujących zasad:

• Zapewnij sobie spokój. Spokojny i zrelaksowany tryb życia w trakcie choroby jest kluczowy w procesie powracania do zdrowia. Dlatego gdy walczysz z przeziębieniem czy grypą zostań w domu, dużo odpoczywaj, czytaj i relaksuj się. Noś się ciepło i nie wyziębiaj organizmu.
• Popijaj ciepłą wodę. Ciepła woda popijana regularnie w ciągu dnia pomaga pozbyć się toksyn z ciała i przyspiesza powrót do zdrowia. Pij ją jednak powoli, małymi łyczkami.

• Wspieraj się rozgrzewającymi naparami. Popijanie herbatek z dodatkiem leczniczych przypraw jak czarny pieprz, imbir, cynamon czy tulsi pomaga osuszyć drogi oddechowe i szybciej pozbyć się symptomów choroby, wzmacniając jednocześnie odporność.
• Przyjmuj witaminę C. Witamina C poprawia odporność i przyspiesza proces zdrowienia organizmu. Najlepiej jeść ją w formie naturalnej, razem z kiszonkami, owocami czy warzywami takimi jak: cytrusy, owoce kiwi, porzeczki, papryka, brokuły, brukselka, natka pietruszki czy owoce dzikiej róży. Z ajurwedyjskiego podwórka najbogatszym źródłem kwasu askorbinowego jest agrest indyjski czyli amla. Można ją spożywać świeżą lub w formie proszku. Amla jest też składnikiem innych mieszanek ziołowych jak triphala czy dżemu chyavanprash.
• Unikaj zimnych napojów i produktów mlecznych jak jogurty czy twaróg. Mają one bowiem wychładzającą naturę i mogą niepotrzebnie obciążać zaburzoną kaphę, powodując nasilenie kataru czy dodatkową produkcję flegmy.
• Zdrowo się odżywiaj. W trakcie grypy i przeziębienia dbaj o to, by zapewnić organizmowi świeże i pełnowartościowe posiłki. Unikaj fastfoodów i wysoko przetworzonej żywności. Jedz świeżo przygotowane i ciepłe rzeczy.
• Mocz stopy w rozgrzewającej kąpieli. Gdy widzisz u siebie pierwsze oznaki zbliżającego się przeziębienia, mocz stopy w gorącej wodzie z dodatkiem oleju musztardowego lub łyżką rozgrzewających przypraw tj. gorczyca, imbir czy cynamon. Gdy woda przestygnie, dolej gorącej wody. Trzymaj nogi w kąpieli przez ok. 10-15 minut. Na zakończenie możesz wykonać krótki masaż stóp z użyciem oleju np. musztardowego lub innym, który akurat masz pod ręką.
• Stosuj naturalne krople do nosa. W łagodzeniu kataru pomaga zabieg nasja, polegający na zapuszczeniu do nosa rano i wieczorem 3-5 kropli (na każdą dziurkę) lekko podgrzanego ghee (masła klarowanego). Zabieg ten nawilża drogi nosowe, łagodzi stan zapalny śluzówki i zmniejsza częstotliwość kichania.
• Stosuj inhalacje. Para wodna z dodatkiem leczniczych składników uzdrawia zatkane zatoki i oczyszcza płuca. Najlepiej w tym celu wykorzystać garnek z parującą wodą lub jeśli posiadasz – inhalator. Dodatek soli, goździków czy kilku kropli olejku eukaliptusowego wzmocni oczyszczające działanie pary i pomoże upłynnić zalegającą wydzielinę. Lecznicze parówki należy powtarzać 2-3 razy dziennie.
• Dopuszczalna jest łagodna aktywność ruchowa. W trakcie przeziębienia i grypy należy zrezygnować z wymagających form aktywności ruchowej, może ona bowiem spowodować zaostrzenie się infekcji w obrębie klatki piersiowej. Sprawdzi się za to sekwencja jogi zwana pozdrowieniem słońca, pozycja świecy, stanie na głowie czy skłony w przód.
• Wykonuj ćwiczenia oddechowe. W pozbyciu się wydzieliny z dróg oddechowych pomaga oddech kapalbhati zwany inaczej oddechem ognia (tu znajdziesz przykładowy filmik instruktażowy). W trakcie wykonywania tej pranajamy skup się raczej na powolnym i pasywnym wdechu i mocnym wydechu. W upłynnieniu zalegającej wydzieliny pomoże także oddech naprzemienny – anulom vilom. Przy infekcjach koronawirusowych lub gdy czujesz niedostatek tlenu w płucach sprawdza się oddech brahmari, choć w tym przypadku skuteczna będzie w zasadzie większość technik pranajamy. W końcu mają one na celu zwiększenie ilości prany oraz tlenu w ciele i uspokojenie umysłu.

Ajurwedyjskie zioła i przyprawy na przeziębienie

W leczeniu przeziębień i infekcji grypowych ajurweda zaleca następujące zioła i przyprawy:

1.Tulsi

Tulsi słynie ze swoich oczyszczających właściwości. W przebiegu przeziębień i infekcji grypowych tulsi pomaga zwalczać bóle głowy i gorączkę, wspomaga pozbywanie się flegmy z dróg oddechowych, leczy bóle gardła oraz wspiera układ trawienny. Zażywanie tulsi usprawnia także funkcjonowanie systemu odpornościowego, pobudzając produkcję przeciwciał.

2. Imbir

Ostre, rozgrzewające, przeciwzapalne i antybakteryjne właściwości imbiru doskonale sprawdzają się w leczeniu przeziębień i kaszlu, pomagają bowiem rozrzedzić katar i zalegającą flegmę. Imbir pomaga też leczyć bóle gardła, bóle głowy i mięśni oraz ma działanie wspomagające układ odpornościowy. Można go zażywać zarówno w świeżej jak i wysuszonej oraz sproszkowanej formie. Ponieważ imbir ma właściwości rozrzedzające krew, nie należy przyjmować go jednocześnie z aspiryną.

3. Miód

W leczeniu przeziębień miód wykorzystywany jest przede wszystkim jako środek łagodzący kaszel. Pomaga upłynnić wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych i zwiększa efektywność odkrztuszania. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, dzięki czemu efektywnie zwalcza drobnoustroje i pomaga także złagodzić bóle i stany zapalne gardła. Jego przyjemny, słodki smak sprawia, że z powodzeniem może być podawany dzieciom, o ile oczywiście nie wykazują na niego uczulenia. Sprawdza się także jako dodatek do bardziej specjalistycznych mieszanek ziołowo-przyprawowych, umożliwiając lepsze przyswojenie składników.

4. Guduchi

Guduchi słynie przede wszystkim ze swoich właściwości wzmacniających odporność i mobilizujących system immunologiczny. Leczy również kaszel i zapalenie oskrzeli oraz obniża gorączkę. Działa przeciwzapalnie i wspomagająco na procesy trawienne, które zwykle są osłabione w trakcie choroby.

5. Lukrecja

Lukrecja jest stosowana w leczeniu infekcji dróg oddechowych przede wszystkim jako środek przeciwkaszlowy, pomagający rozrzedzić i odkrztusić wydzielinę z nosa i dróg oddechowych. Świetnie sprawdza się także w łagodzeniu bólu gardła i chrypki. Wspiera odporność i dodaje sił.

6. Pippali (długi pieprz), czarny pieprz, trikatu

Oba rodzaje pieprzu pomagają łagodzić kaszel. Ich gorąca natura ma działanie wykrztuśne, rozrzedzające wydzielinę zalegającą w nosie i drogach oddechowych. Pieprz czarny lub pieprz długi sprawdzają się także jako środek przeciwbólowy pomagający łagodzić bóle głowy a w połączeniu z miodem pomogą pozbyć się bólu gardła. Pieprz wspomaga osłabione w trakcie infekcji trawienie i usprawnia pozbywanie się toksyn. Oba rodzaje pieprzu w połączeniu z imbirem wchodzą w skład mieszanki zwanej trikatu, która również doskonale sprawdza sie w leczeniu objawów przeziębienia, grypy czy stanów zapalnych oskrzeli.

7. Czosnek

Czosnek słynie ze swoich antyseptycznych i antybiotycznych właściwości. Allicyna zawarta w czosnku zwalcza bakterie, wirusy i grzyby, nie naruszając flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Czosnek doskonale nadaje się do łagodzenia infekcji bakteryjnych i wirusowych oraz objawów przeziębienia takich jak bóle gardła czy kaszel. Dzięki swojej ostrej i gorącej naturze rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie. Spożywanie czosnku pomaga także wzmocnić odporność. Najlepiej dodawać go do potraw lub przyjmować w formie pasty duszonej przez chwilę na patelni z dodatkiem ghee.

8. Kurkuma

Kurkuma wykazuje silne działanie przeciwzapalne i antyseptyczne, wspomagające walkę z infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi. Pomaga oczyścić drogi oddechowe i złagodzić kaszel, bóle gardła oraz bóle zatokowe głowy. Wzmacnia odporność.

9. Cynamon

Dzięki swoim antybakteryjnym i antywirusowym właściwościom cynamon pomaga zwalczać objawy przeziębienia i grypy. Rozgrzewa, leczy ból gardła, zatoki i upłynnia gromadzące się w czasie infekcji wydzieliny. Pomaga systemowi immunologicznemu szybciej uporać się z chorobą.

10. Goździki

Goździki są bogatym źródłem przeciwzapalnych składników aktywnych, pomocnych w leczeniu bólu gardła, kaszlu, kataru i stanów zapalnych zatok. Poprawiają krążenie, łagodzą bóle gardła a uwalniające się z nich olejki eteryczne pomagają upłynnić i złagodzić katar, kaszel oraz stany zapalne dróg oddechowych.

11. Sitopaldi

Sitopaldi ma działanie przeciwzapalne i wykrztuśne. Wspomaga funkcjonowanie systemu oddechowego, jest stosowanie w leczeniu zapalenia oskrzeli, płuc czy infekcji wirusowych dróg oddechowych. Dodatkowo pomaga usprawnić osłabione w trakcie choroby trawienie, poprawia apetyt oraz wzmacnia organizm i odporność.

12. Gorczyca

Ziarna gorczycy wykazują silne działanie rozgrzewające i przeciwzapalne. Dzięki tym właściwościom pomagają rozpuścić i osuszyć zalegającą w drogach oddechowych flegmę, łagodzą katar i bóle gardła. Pasta wykonana z gorczycy i nakładana na klatkę piersiową wspomaga leczenie zapalenia płuc.

Ajurwedyjskie przepisy na konkretne dolegliwości

Jak już wspominałam większość dolegliwości można szybko złagodzić i wyleczyć domowymi sposobami. Oto kilka sprawdzonych ajurwedyjskich przepisów na konkretne problemy. Im szybciej zaczniemy działać od momentu wystąpienia danej dolegliwości, tym z większym sukcesem uda nam się opanować dalsze rozprzestrzenianie się zakażenia czy pogłębianie dolegliwości.

Ból gardła i chrypka

Infekcje gardła uważa się w ajurwedzie za oznakę zaburzeń w obrębie doszy pitta i kapha. Zwykle objawiają się zaczerwieniem, bólem lub pieczeniem, drapaniem, opuchlizną czy chrypką. W leczeniu bólu gardła wykorzystuje się najczęściej płukanki, pasty ziołowe, inhalacje oraz medykamenty do żucia.

Płukanka z solą i kurkumą na bolące gardło

Składniki:

• szklanka ciepłej wody,
• ½ łyżeczki soli,
• ½ łyżeczki kurkumy.

W szklance przegotowanej, ciepłej wody (temperatura musi być na tyle niska, by nie poparzyć przełyku) rozpuścić sól i kurkumę. Tak sporządzoną mieszanką płukać gardło rano i wieczorem.

Herbata ziołowa z lukrecją na chrypkę

Ten przepis, dzięki dodatkowi lukrecji, szczególnie dobrze sprawdza się przy towarzyszącej bólom gardła chrypce i problemach z emisją głosu. Najwygodniej jest przygotować większą ilość gotowej mieszanki, którą po łyżeczce będziemy stopniowo zużywać do przygotowywania herbaty.

Składniki:

• 3 części sproszkowanej lukrecji.
• 2 części sproszkowanego imbiru,
• 2 części sproszkowanego cynamonu,

Składniki wymieszać. Łyżeczkę proszku zalać w szklance wrzątkiem. Odczekać 5-10 minut. Pić 3 razy dziennie.

Pasta na bolące gardło z kurkumą

Składniki:

• ¼ łyżeczki kurkumy,
• 1 łyżeczka miodu.

Składniki wymieszać na spodeczku i partiami spożywać, trzymając pastę przez chwilę w buzi i rejonie gardła. Spożywać rano i wieczorem, przez co najmniej 3 dni.

Zioła do żucia na infekcje gardła

W leczeniu dolegliwości gardła sprawdza się także żucie antyseptycznych ziół i mieszanek takich jak:

• goździki,
• korzeń lukrecji,
• ziarna pieprzu,
• kawałek suszonego lub świeżego imbiru,
• sproszkowany cynamon,
• triphala,
• trikatu.

Wybraną roślinę najlepiej żuć przez kilka minut, dopóki nie straci smaku, 2-3 razy dziennie.

Katar

W zależności od jego rodzaju, katar może być spowodowany zaburzeniami w obrębie vata, pitta lub kapha. Występuje jako objaw stanu zapalnego i przekrwienia śluzówki nosa oraz zatok i jest najczęściej wywoływany prze infekcje wirusowe lub bakteryjne, będące przyczyną przeziębienia.

W łagodzeniu kataru najlepiej sprawdzają się inhalacje. Można także płukać nos roztworem solnym lub pić napary przygotowywane z udziałem rozgrzewających ziół. Ważne jest także regularne wydmuchiwanie nosa, by pozbyć się wydzieliny.

Inhalacje z kurkumą:

Składniki:

• wrząca woda,
• łyżeczka kurkumy,
• opcjonalnie: ½ łyżeczki nasion gorczycy, ½ łyżeczki tulsi.

Wodę zagotować w garnku, dodać zioła, zdjąć z palnika. Wdychać opary przez 5-10 minut, nakrywając głowę ręcznikiem.

Inhalacje z olejkiem eukaliptusowym:

Składniki:

• szeroki garnek z wrzącą wodą,
• kilka kropli olejku eukaliptusowego,
• 1 łyżeczka sproszkowanego imbiru.

Kilka kropli olejku i imbir dodać do wrzątku, nakryć wodę ręcznikiem i wdychać opary przez 5-10 minut.

Płukanka do nosa (jala neti):

Składniki i akcesoria:

• szklanka ciepłej, przegotowanej wody,
• ½ łyżeczki soli kamiennej (niejodowanej np. himalajskiej),
• czajniczek do irygacji nosa.

Płukankę najwygodniej przeprowadzać z użyciem czajniczka do jala neti. Woda tuż przed przystąpieniem do zabiegu powinna mieć temperaturę zbliżoną do temperatury ciała. Jeśli odczuwasz ból i pieczenie w trakcie zabiegu oznacza, że roztwór soli jest zbyt słaby lub zbyt mocny i należy dopasować jego stężenie.

Sposób irygacji:

1. Napełnij czajniczek roztworem.
2. Stań w lekkim rozkroku, pochyl się lekko do przodu i zamknij oczy. Najwygodniej przeprowadzać zabieg nad umywalką.
3. Przechyl głowę w jedna stronę, odchylając lekko podbródek w górę i unosząc głowę do tyłu.
4. Oddychając ustami, umieść szczelnie wlew czajniczka do położonej wyżej dziurki nosa. Woda nie powinna wypływać na twarz.
5. Delikatnie wlej wodę do dziurki (nie wciągaj roztworu) i pozwól jej samoczynnie wypłynąć drugą dziurką. Kontynuuj postępowanie na tej samej dziurce do momentu, gdy w szklance zostanie połowa roztworu.
6. Wydmuchaj nos.
7. Powtórz całą procedurę na drugiej dziurce.

Jeśli nos jest mocno zatkany i woda nie przepływa, można nałożyć na kilka minut na okolice zatok przynosowych i czołowych wilgotny ręcznik namoczony w ciepłej wodzie lub kilka kropel olejku eukaliptusowego, a następnie wykonać lekki masaż w obrębie zatok.

Kaszel

W zależności od występujących symptomów kaszel może być efektem zaburzeń kapha (wówczas mamy do czynienia z mokrym kaszlem i obfitą wydzieliną) lub może wynikać on bardziej z nierównowagi w obrębie doszy vata, co objawia się niewielką ilością wydzieliny i suchym kaszlem. Na oba rodzaje kaszlu są sposoby.

Mokry kaszel:

Pasta na kaszel z pieprzem:

Składniki:

• ¼ łyżeczki zmielonego pieprzu,
• 1 łyżeczka miodu lub ghee (ghee będzie skuteczniejsze, gdy występuje chrypka).

Składniki wymieszać na spodeczku i powoli spożywać małymi partiami 2-3 razy dziennie przez okres 3-5 dni.

Pasta z imbirem i gorczycą:

• ½ łyżeczki sproszkowanego imbiru,
• ½ łyżeczki sproszkowanej, białej gorczycy,
• łyżeczka miodu.

Składniki wymieszać na spodku i jeść partiami 2-3 razy dziennie.

Suchy kaszel:

Pasta na suchy kaszel z kurkumą

Składniki:

• 1 łyżeczka startego, świeżego imbiru,
• ¼ łyżeczki kurkumy,
• łyżeczka miodu.

Składniki wymieszać. Przyjmować 2-3 razy dziennie do momentu ustąpienia kaszlu. Pastę najlepiej zjadać po trochu, trzymając ją przez chwilę w buzi.

Złote mleko z imbirem na suchy kaszel

Składniki:

• szklanka mleka,
• ½ łyżeczki kurkumy,
• ¼ łyżeczki imbiru,
• opcjonalnie: łyżeczka miodu i ½ łyżeczki ghee.

Mleko zagotować dodając przyprawy. Przelać do kubka. Gdy płyn przestygnie można dodać miód.

Gorączka

Mianem gorączki określa się temperaturę przekraczającą 38°C.

Wysoka temperatura towarzysząca najczęściej grypie jest oznaką obecności toksyn (ama) we krwi. Sama gorączka nie jest według ajurwedy oznaką infekcji, choć może jej towarzyszyć. Po wydaleniu toksyn z osocza (rasa-dhatu), automatycznie spada również temperatura ciała.

Gdy gorączka opanowuje ciało, ajurweda zaleca post. Jeśli chory nie wykazuje w trakcie gorączki oznak osłabienia korzystna jest nawet rezygnacja z płynów. Jeśli jednak gorączkujący jest wyczerpany, powinien pić ciepłą wodę lub napary ziołowe. Nie zaleca się natomiast mleka, gdyż może ono pogorszyć jego ogólny stan.

Herbata obniżająca gorączkę (KKK)

W przypadku gorączki dobrze sprawdza się popularna herbata z kopru, kuminu i kolendry (KKK), zalecana przez ajurwedę na trawienie.

Składniki:

• 1/3 łyżeczki nasion kminu rzymskiego,
• 1/3 łyżeczki nasion kolendry,
• 1/3 łyżeczki nasion kopru włoskiego.

Składniki wymieszać. Zalać łyżeczkę mieszanki wrzątkiem, odczekać 10 minut, odcedzić. Pić w odstępach kilkugodzinnych, do momentu ustania gorączki.

Herbata na gorączkę z cynamonem

Składniki:

• 2 części ziaren kolendry,
• 2 części sproszkowanego cynamonu,
• 1 część sproszkowanego imbiru.

Łyżeczkę mieszanki zalać wrzącą wodą, zostawić na 10 minut do naciągnięcia. Odcedzić i pić co kilka godzin, aż gorączka ustanie.

Ogólne objawy przeziębienia i grypy

Na uogólnione symptomy infekcji dróg oddechowych lub pierwsze jej oznaki ajurweda zaleca następujące mieszanki:

Rozgrzewająca herbata z cynamonem na przeziębienie (naturalny fervex)

• 3 części cynamonu,
• 2 części imbiru w proszku,
• szczypta kardamonu.
• opcjonalnie: łyżeczka miodu.

1 łyżeczkę mieszanki zalać wrzącą wodą i pozostawić na 10-15 minut. Po przestygnięciu płynu można dodać łyżeczkę miodu do smaku. Pić 3-4 razy dziennie.

Herbata z tulsi i lukrecją na grypę

Składniki:

• 1,5 szklanki wody,
• laska cynamonu (lub ½ łyżeczki proszku),
• ½ łyżeczki proszku z lukrecji,
• ½ łyżeczki sproszkowanego tulsi,
• opcjonalnie: miód do smaku, ½ łyżeczki startego imbiru, łyżeczka soku z cytryny.

Zioła gotować w garnuszku przez 5-10 minut. Odcedzić. Gdy płyn przestygnie można dodać łyżeczkę miodu i sok z cytryny.

Pasta z sitopaldi na mokry kaszel i zapalenie oskrzeli

• ½ łyżeczki sproszkowanego sitopaldi,
• 1 łyżeczka miodu.

Składniki wymieszać. Pastę przyjmować 2 razy dziennie, do momentu ustąpienia objawów.

---