Zastanawiasz się, co robisz nie tak, że mimo, iż spożywasz pokarmy odpowiednie dla twojej konstytucji, nadal nie do końca zniknęły twoje problemy trawienne. Przyczyna może tkwić w nieodpowiednim ich łączeniu. Sprawdź, które pokarmy źle ze sobą reagują i z czym je łączyć, by zapewnić organizmowi silny ogień trawienny.
Niektóre połączenia pokarmowe zakłócają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego bardziej niż inne. Jeśli zaczniesz ich unikać polepszy się twoje zdrowie, siły regeneracyjne organizmu, no i oczywiście samo trawienie, bo dzięki jego sprawniejszemu funkcjonowaniu wszystkie komórki i tkanki ciała będą automatycznie lepiej odżywione. Ciało będzie również lepiej radzić sobie z usuwaniem toksyn.
Działanie niekorzystnych połączeń pokarmowych na organizm
W ajurwedzie każdy pokarm ma swój smak (rasa), działanie rozgrzewające lub ochładzające (virya) oraz efekt po strawieniu (vipaka). Te cechy pokarmów w połączeniu z dominującą u nas doszą w dużym stopniu determinują jak dobrze lub źle nasz organizm trawi pokarm czy też jak dobra jest siła naszego ognia trawiennego (agni). Ale na efektywność procesów trawiennych wpływ ma także to, w jaki sposób łączymy ze sobą pokarmy. Jeśli produkty żywnościowe użyte do przygotowania potrawy mają odmienny smak, energię i efekt po strawieniu, system trawienny ulega dezorientacji i rozregulowaniu, prowadząc do zahamowania produkcji odpowiednich enzymów trawiennych, a w konsekwencji do powstawania toksyn. Natomiast jeśli te same produkty spożyjemy oddzielnie, doprowadzą one do pobudzenia agni, przez co ulegną szybszemu strawieniu i pozbyciu się toksyn (ama). Więcej o agni i znaczeniu diety pisałam również w tym artykule.
Nieodpowiednie łączenie pokarmów prowadzi do niestrawności, ich fermentacji w żołądku, uruchomienia procesów gnilnych i powstawania wzdęć. W dłuższej perspektywie jest przyczyną akumulacji toksyn w organizmie prowadzących do powstawania rozmaitych chorób. Na przykład spożywanie bananów z mlekiem osłabia siłę ognia trawiennego, zmienia florę jelitową powodując powstawanie toksyn, co z kolei może prowadzić do zatykania zatok, przeziębienia, kaszlu i alergii. Mimo, że oba pokarmy są słodkie w smaku i mają ochładzającą energię, ich efekt po strawieniu jest różny – banany po strawieniu stają się kwaśne, a mleko pozostaje słodkie. Ta rozbieżność powoduje dezorientację systemu trawiennego i jego komórek i w efekcie tworzenie się toksyn, powstawanie alergii i innych dolegliwości.
Bez dobrego trawienia, wchłaniania, przyswajania i eliminacji pokarmu zaburzeniu ulega również odżywienie i funkcjonowanie wszystkich tkanek ciała tzw. dhatu, prowadząc w dłuższej perspektywie do powstawania chorób w ich obrębie.
Nieodpowiednie połączenia pokarmowe mogą być przyczyną następujących dolegliwości:
- zaburzeń przewodu pokarmowego,
- chorób skóry,
- alergii,
- nieżytu nosa,
- bezpłodności,
- nieprawidłowości płodu,
- wzdęć brzucha,
- anemii,
- zaburzeń metabolicznych,
- zaburzeń psychosomatycznych i innych.
Mają niekorzystny wpływ na metabolizm komórkowy, krążenie, system trawienny, hormonalny, odpornościowy i nerwowy.
Dla dobrego trawienia warto pamiętać także o ogólnych zasadach dietetycznych zalecanych przez medycynę ajurwedyjską. Poza dietą i odpowiednim łączeniem pokarmów należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:
- dopasowanie diety do miejsca zamieszkania, klimatu i lokalnych warunków,
- dopasowanie pokarmów do pory roku, na przykład jedząc w lecie więcej ochładzająch potraw, zimą – rozgrzewających i dobrze przyprawionych,
- dostosowanie wielkości porcji do aktualnych możliwości trawiennych,
- odpowiednie dostosowanie proporcji poszczególnych składników. Na przykład równe proporcje wagowe miodu i ghee we wzajemnym połączeniu mają właściwości toksyczne. Miód jest jednak 3 razy cięższy niż ghee, zatem równe proporcje objętościowe czyli 1 łyżeczka miodu i 1 łyżeczka ghee będa w porządku.
- dopasowanie diety do rodzaju wykonywanej pracy,
- unikanie szoków temperaturowych np. łącząc gorące pokarmy z pokarmami lub napojami zimnymi,
- przestrzeganie odpowiedniego sposobu przygotowania potraw, nie powinny one być niedogotowane lub rozgotowane, odgrzewanie potraw w kuchence mikrofalowej zabija całe „życie” w pokarmach,
- dbanie o walory smakowe. Jedzenie ma sprawiać radość i przynosić zadowolenie, bo tylko takie będzie dobrze trawione przez organizm. Zmuszanie się do jedzenia pokarmów, których nie lubimy, spowoduje niestrawność.
Jakich pokarmów nie łączyć?
Ajurweda wyodrębniła cały zestaw zasad według których nie należy łączyć ze sobą pokarmów. Oto najważniejsze z nich, w podziale na grupy pokarmowe.
NABIAŁ:
Generalnie nie należy go łączyć ze ŚWIEŻYMY OWOCAMI, KWAŚNYMI POKARMAMI I INNYM NABIAŁEM ORAZ MIĘSEM I RYBĄ.
- MLEKO i ŚMIETANKA: nie należy ich łączyć ze ŚWIEŻYMI OWOCAMI, SOLĄ, RYBĄ, KWAŚNYMI POKARMAMI (jak jogurt, żółty ser, cytrusy), WARZYWAMI Z RODZINY PSIANKOWATYCH (bakłażan, pomidor, kartofle, papryka);
- JOGURT: powoduje negatywne reakcje ze ŚWIEŻYMI OWOCAMI, MLEKIEM, SEREM ŻÓŁTYM, JAJKAMI, RYBĄ I MIĘSEM, GORĄCYMI NAPOJAMI WARZYWAMI LIŚCIASTYMI, STĄRCZKOWYMI I Z RODZINY PSIANKOWATYCH;
- SERA ŻÓŁTEGO nie należy łączyć ze ŚWIEŻYMI OWOCAMI, WARZYWAMI Z RODZINY PSIANKOWATYCH I STRĄCZKOWYCH, MIĘSEM, CHLEBEM, KRAKERSAMI, MAKARONEM, FASOLĄ, NABIAŁEM I GORĄCYMI NAPOJAMI;
- JAJKA źle współgrają z NABIAŁEM.
WARZYWA:
- WARZYWA źle znoszą towarzystwo OWOCÓW I MLEKA.
- WARZYWA Z RODZINY PSIANKOWATYCH źle reagują z OWOCAMI, OGÓRKIEM I NABIAŁEM. Nie łączymy zatem w sałatce ogórka z pomidorem czy mizerii z ziemniakami.
- WARZYW STRĄCZKOWYCH nie należy łączyć z OWOCAMI, NABIAŁEM, MIĘSEM I RYBĄ. Generalnie nie należy łączyć protein z proteinami czyli mięsa, ryb, nabiału i warzyw strączkowym ze sobą. Do strawienia poszczególnych rodzajów protein potrzebne są bowiem odmienne rodzaje enzymów.
- OGÓRKA nie należy łączyć z SOKIEM Z CYTRYNY. Zamiast cytryny można natomiast używać limonki.
ŚWIEŻE OWOCE:
Świeże owoce najlepiej jeść ODDZIELNIE, jako zdrowa przekąska i nie łączyć z niczym. Śniadanie składające się z kasz lub płatków, mleka, jogurtu i surowych owoców nie jest niestety najlepszym wyborem. Dozwolone są natomiast owoce ugotowane, duszone lub suszone.
- ŚWIEŻE OWOCE wywołują negatywne reakcje w połączeniu z NABIAŁEM, ŻYWNOŚCIĄ GOTOWANĄ, KASZAMI I ZBOŻAMI, WARZYWAMI STRĄCZKOWYMI, SAŁATKAMI I WARZYWAMI LIŚCIASTYMI.
- CYTRYNY nie powinno się łączyć z OGÓRKIEM, MLEKIEM, JOGURTEM I POMIDORAMI.
KASZE I ZBOŻA:
- KASZE I ZBOŻA źle reagują ze ŚWIEŻYMI OWOCAMI.
MIĘSO I RYBY:
- MIĘSA I RYB nie należy łączyć z NABIAŁEM I WARZYWAMI STRĄCZKOWYMI.
- PROTEIN nie należy spożywać z PRODUKTAMI WYSOKOSKROBIOWYMI tj. ziemniaki, bataty, dynia czy groch.
- PROTEINY są niekompatybilne z TŁUSZCZEM, bo obie grupy wymagają różnego rodzaju enzymów.
PRZYPRAWY
- PRZYPRAWY dodane do potraw pomagają zmniejszyć lub zneutralizować niekorzystne reakcje pokarmowe.
GOTOWANIE pokarmów o niekorzystnym połączeniu w jednym garnku pomaga je do siebie „przyzwyczaić” i łagodzi ich negatywny efekt.
DOKŁADNE PRZEŻUWANIE POTRAW jest warunkiem dobrego trawienia. Trawienie pokarmu zaczyna się bowiem w ustach. Tu trawionych jest nawet do 20-30% pokarmów w przypadku niektórych produktów.
NIE PRZEJADAJ SIĘ! Zasada ajurwedy mówi, że żołądek powinien być w jednej trzeciej wypełniony pokarmem, w jednej trzeciej płynem a w jednej trzeciej powinien pozostać pusty. To czym popijasz posiłek musi być zawsze ciepłe. Ajurweda zaleca ciepłą wodę.
Należy również unikać ODGRZEWANIA POTRAW. W świeżo przygotowanej formie są najlepiej przyswajane przez organizm.
Nie łącz także pokarmów i napojów CIEPŁYCH Z ZIMNYMI. Taka kombinacja zaburzy prawidłowe trawienie.
Jeśli chcesz pobudzić agni możesz spróbować następujących sposobów:
- Przed posiłkiem zjedz ½ łyżeczki tartego imbiru wymieszanego ze szczyptą dobrej soli kamiennej lub soli himalajskiej.
- Po posiłku wypij ¼ szklanki naturalnego jogurtu wymieszanego ze szklanką wody oraz z 2 szczyptami imbiru i kminu rzymskiego.
- Po posiłku wypij herbatkę z przyprawami złożoną z 1/3 łyżeczki kminu rzymskiego, 1/3 łyżeczki ziaren kolendry i 1/3 łyżeczki ziaren kopru włoskiego. Zioła zalej wrzątkiem i pozostał do naciągnięcia.
Brzmi to zawile i jest ciężkie do zapamiętania? Żeby lepiej utrwalić te zasady przedstawię może jeszcze krótko, co z czym MOŻNA ŁĄCZYĆ.
Co z czym łączyć?
Opierając się na teorii smaków, cechach pokarmów i charakterystyki procesów trawiennych, w jednym daniu można łączyć ze sobą następujące grupy żywnościowe:
KASZE I ZBOŻA: dobrze je łączyć z warzywami, mlekiem i jogurtem.
WARZYWA STRĄCZKOWE: reagują dobrze z kaszami i ryżem (w szczególności, gdy są gotowane z przyprawami), warzywami niskoskrobiowymi jak brokuły, szparagi, kalafior czy kapusta oraz z warzywami liściastymi.
ORZECHY I NASIONA: dobrze łączą się z mlekiem, jogurtem, warzywami liściastymi, cytrusami i kwaśnymi owocami.
WARZYWA WYSOKOSKROBIOWE jak dynia, ziemniaki czy bataty dobrze reagują z warzywami liściastymi i niskoskrobiowymi.
MIĘSO dobrze łączy się z lekkimi pokarmami jak niskoskrobiowe warzywa, warzywa liściaste i sałaty. Zatem połączenie kotleta z ziemniakami, spaghetti z sosem mięsnym bolognese czy kanapka z wędliną nie są niestety najlepszym wyborem dla naszego trawienia.
MLEKO dobrze znosi towarzystwo kasz i zbóż, słodkich suszonych owoców, masła, orzechów i przypraw takich jak np. kurkuma, imbir, pieprz, cynamon, kardamon, goździki, szafran czy wanilia.
JOGURT będzie dobrze trawiony w połączeniu z kaszami, orzechami i nasionami, niektórymi warzywami jak np. kabaczek, kalafior, brokuł czy rzodkiewka oraz miodem i innymi słodzikami.
SER ŻÓŁTY najlepiej spożywać oddzielnie lub w towarzystwie warzyw niskoskrobiowych i liściastych.
SUROWE OWOCE najlepiej jeść oddzielnie lub z innymi owocami o podobnym smaku dominującym. Można zatem na przykład śmiało mieszać wszystkie owoce jagodowe, owoce jagodowe z pestkowymi oraz jabłka z gruszkami. Owoce połączone z mlekiem orzechowym np. migdałowym albo z nerkowców są także do przyjęcia. Melony i arbuzy należy jednak zawsze jeść oddzielnie. Ze względu na wysokie stężenie enzymów papaje i ananasy można okazjonalnie łączyć z innym posiłkiem.
OWOCE DUSZONE I SUSZONE można łączyć z innymi pokarmami.
Na pocieszenie mogę dodać, że spożywanie pokarmów w niekorzystnym połączeniu przez stulecia przez naszych przodków, genetycznie dostosowało nieco nasz układ trawienny to przyswajania właśnie takich kombinacji. Wiele z nas nie wyobraża przecież sobie kotleta bez gotowanych ziemniaków, tak jak mieszkańcy Europy Zachodniej – steka bez frytek. Oczywiście nie oznacza to, że możesz sobie w tym zakresie folgować. Twój organizm będzie wprawdzie takie połączenia lepiej trawił niż inni, ale nadal trawienie tych pokarmów nie będzie optymalne.
Jak wdrażać zmiany?
Ajurweda podkreśla, że we wszystkim co robisz powinnaś czuć się przede wszystkim komfortowo.
Wprowadzenie do diety wszystkich powyższych zaleceń na raz może być kłopotliwe i budzić negatywne emocje, dlatego śmiało możesz wdrażać konkretną zmianę raz na jakiś czas. Na przykład możesz zacząć jeść owoce oddzielnie. Gdy zmiana wejdzie w nawyk wdrożysz kolejne zalecenie. Do ulubionej owsianki lub musli przestaniesz dodawać banany lub truskawki, a zamiast nich uprażysz jabłka lub dorzucisz suszone owoce. W ten sposób z czasem zbliżysz się do stanu idealnego. Nawet jeśli nie będziesz w stanie całkowicie wyeliminować jakiegoś połączenia, zmniejszenie częstotliwości jego stosowania także będzie w porządku.
Pamiętaj, że nie musisz być perfekcyjna i nawet mała zmiana będzie lepsza dla twojego zdrowia od żadnej.
Dajcie znać, jak wam idą postępy we wdrażaniu zmian. Ja w zasadzie też dopiero zaczynam przygodę z niełączeniem i jak na razie przestałam dodawać owoce do musli i nie polewam już truskawek śmietanką ani nie robię z nich koktajli jogurtowych. Szkoda, bo były takie orzeźwiające…
