Jak zwalczać lęk i niepokój z ajurwedą?

Z uczuciem niepokoju zmaga się okresowo każdy z nas. Najczęściej uczucie lęku budzą w nas przyszłe zdarzenia. Już starożytny chiński filozof Lao Tzu zauważył, że „ jeśli odczuwasz niepokój, żyjesz w przyszłości. Jeśli odczuwasz spokój, żyjesz bieżącą chwilą”. Lęki pojawiają się w naszym umyśle, gdy zanadto folgujemy naszej wyobraźni, która zaczyna malować przed nami najbardziej pesymistyczne scenariusze i tylko na nich się koncentruje. Gdy jednak spojrzymy na to trzeźwym okiem 99% naszych lęków i wyobrażeń jest bezpodstawna i nigdy się nie sprawdza. Po co zatem martwić się na zapas? Jeśli ten argument cię przekonuje, ale w realnym życiu i tak nie zawsze jesteś w stanie zapanować nad swoim niepokojem i lękami, ten artykuł jest dla ciebie.

Podpowiem, co filozofia i medycyna ajurwedyjska radzi, by skutecznie zwalczać stres wywołany uczuciem niepokoju.

Lęk i niepokój z ajurwedyjskiej perspektywy

Uczucia niepokoju i lęku są według ajurwedy powiązane z zaburzeniami energii prana vata. Prana vata osłabia układ nerwowy i odpowiada za powstawanie nierównowagi na poziomie umysłowym. Równocześnie zaburza również działanie systemu hormonalnego.

W bardziej subtelnym wymiarze nierównowaga w obrębie vata objawia się nadmiarem lekkości oraz ruchliwości, także na poziomie umysłowym. W rezultacie doświadczamy gonitwy myśli, wzrasta skłonność do zmartwień, dopadają nas obsesyjne emocje, stajemy się chaotyczni i trudniej nam się skoncentrować. System nerwowy staje się nadpobudliwy i mamy trudności z zasypianiem. Na skutek nadmiaru energii vata w umyśle i jej braku w nogach, stajemy się jakby oderwani od rzeczywistości, tracimy grunt pod nogami i styczność z ziemią.

Ajurwedyjskie leczenie niepokoju koncentruje się na wprowadzeniu czynników stabilizujących, mających na celu obniżenie poziomu prana vata oraz zwiększenie ilości satwy w ciele. Dzięki czemu umysł i system nerwowy ma szansę powrócić do stanu pierwotnej równowagi.

Odbywa się to za pośrednictwem modyfikacji diety oraz stylu życia, ale również przy użyciu technik zwiększających poziom samoświadomości i samokontroli jak medytacja czy pranajama. Dzięki nim nasz umysł uczy się uwalniać obsesyjne myśli, nawiązujemy lepszy kontakt z naszym ciałem, naszą pierwotną naturą i z większą łatwością poddajemy się mądrości życia i wszechświata.

Sprawdźmy, do jakich działań sprowadza się to w praktyce.

Ajurwedyjskie sposoby na lęk i niepokój

1. Olejowe zabiegi równoważące vata

Podwyższoną energię vata doskonale równoważą wszelkie zabiegi z użyciem olejów jak abhyanga (masaże ciała), masaże głowy i stóp, nasya (natłuszczanie nosa), zabiegi shirodhara (polewanie czoła ciepłym olejem) czy ssanie oleju. Większość z nich możesz przeprowadzić w domu. Dla vaty najlepszy będzie olej sezamowy, dla pitty kokosowy, a dla kaphy – musztardowy lub kukurydziany. By zwiększyć odprężający potencjał masażu możesz dodać kilka kropel wybranych olejków eterycznych. Sprawdź, jakie olejki będą najodpowiedniejsze dla twojej doszy przewodniej. Gdy czujesz niepokój, możesz też zdedydować się na któryś z zapachów dla vaty, niezależnie od twojego prakriti.

2. Odpowiednia dieta

W okresach zwiększonego stresu i niepokoju dbaj o odpowiednią dietę nakierowaną na łagodzenie vata. Wprowadź do jadłospisu więcej rozgrzewających, dobrze przyprawionych zup oraz sosów, jedz więcej warzyw, strączków, kasz i świeżych owoców, które podnoszą w ciele poziom satwy. Wybieraj potrawy o odżywczej teksturze z przewagą słonych, kwaśnych i słodkich smaków. Wspieraj organizm odżywczymi orzechami, jedz więcej miodu, pij mleko i maślankę.

Unikaj za to kawy, herbaty, wszelkich używek, zbyt ostrych przypraw, produktów wysoko-przetworzonych, słodyczy oraz ogranicz spożycie mięsa. Większość z nich ma radżasowo (pobudzający) – tamasowy (otępiający) charakter i pogłębia tylko istniejące zaburzenia na tle nerwowym.

3. Ćwiczenia umysłu z wykorzystaniem medytacji

„Nie jestem moim ciałem, nie jestem nawet moim umysłem” – gdy przyjmiesz tą jogiczną perspektywę łatwiej będzie ci się zdystansować od nawiedzających cię myśli powodujących niepokój. Myśli mogą być twoje, ale one nigdy nie są tobą. Wszelki stres powstaje często wtedy, gdy zaczynasz nadmiernie identyfikować się ze swoimi myślami. To zamknięte koło nieustannej identyfikacji i ocen pomoże przerwać regularna medytacja. Dzięki konsekwentnej praktyce medytacyjnej uczysz swój umysł wyłączać się, nie reagować i nabierać do tego, co dzieje się wokół dystansu. Dobre i złe myśli będą zawsze się pojawiać, bo taka jest natura naszego umysłu, ale regularne ćwiczenia pomogą lepiej panować nam nad umysłem, bo przestaniemy brać nasze myśli tak bardzo do siebie. To co przychodzi, wkrótce odejdzie. To jedna z podstawowych zasad działania wszechświata i ma ona odniesienie także do zdarzeń, sytuacji, naszych myśli i emocji. Obszerniej na temat korzyści płynących z medytacji pisałam także w tym poście.

4. Regularny rozkład dnia

Uregulowany rozkład dnia nadaje życiu struktury. Staraj się zatem wstawać, jadać posiłki, pracować, ćwiczyć i kłaść się o stałej porze. Stała rutyna pomaga nie tylko kształtować dyscyplinę i skuteczniej wdrażać zdrowe nawyki, ale przede wszystkim odciąża i równoważy system nerwowy.

Dzięki istnieniu stałych i niezmiennych punktów w rozkładzie dnia zaoszczędzamy organizmowi dodatkowych reakcji stresowych, wyzwalanych każdorazowo, gdy mierzymy się ze zmianami czy nowymi sytuacjami.

5. Spacery i kontakt ciała z naturalnym podłożem

Chyba nie muszę nikogo przekonywać, że styczność z naturą ma na nasze ciało, umysł i duszę zbawienny wpływ. W końcu jesteśmy jej częścią. Im mniej czasu spędzamy wśród natury, tym trudniej jest odnaleźć nam własną naturę i własne ja. Większość chorób, na które cierpi zachodnia cywilizacja ma swoje źródło w braku regularnego kontaktu z przyrodą i siłami, jakie może nam dać tylko natura.

Regularne spacery pomagają zwrócić nasze myśli na inne tory. Uświadomić sobie, że nasze życie i niedające spokoju emocje to jedynie mało znacząca we wszechświecie drobnostka, którą często bezpodstawnie wykreował nasz umysł. Że życie wokół ma się całkiem dobrze. Że na wiele rzeczy nie mamy wpływu, a co ma się stać, i tak się stanie. Niezależnie od tego, czy będziemy się zamartwiać czy nie.

Podwyższoną energię vata skutecznie równoważy przede wszystkim regularny, bezpośredni kontakt z ziemią czy naturalnym podłożem. Więc gdy tylko masz okazję, siadaj bezpośrednio na trawie czy piasku lub chodź na bosaka. Zaburzenia vata doskonale leczy także ciepło słońca. Albo brodzenie w naturalnych zbiornikach wodnych. Wszystkie te rzeczy zapewniają podwyższonej vacie to, czego najbardziej jej brakuje czyli pierwiastka ziemi, ognia oraz wody.

6. Dobrodziejstwa kąpieli

Brakujący vacie pierwiastek wody i ciepła wyrównują też ciepłe kąpiele. By wzmocnić ich rozgrzewający efekt do wody w wannie można dodać odrobinę sproszkowanego imbiru. Albo mleka lub jego sproszkowanej wersji, które nie tylko pomoże zwalczać wysuszenie skóry, ale zapewni odżywczy i ugruntowujący efekt. Więcej pomysłów na obniżające vatę dodatki do kąpieli znajdziesz także w tym artykule. Kąpiele warto połączyć z uprzednio przeprowadzonym zabiegiem abhyangi.

7. Techniki oddechowe czyli pranajama

Wykonywane regularnie ćwiczenia oddechowe niosą ze sobą szereg korzyści zdrowotnych. Pomagają nawiązać kontakt z własnym ciałem. Gdy uspokaja się oddech automatycznie zwalnia także aktywność naszego umysłu. Obniża się poziom odczuwanego stresu i niepokoju, ciało staje się lepiej dotlenione a płuca pracują efektywniej.

W łagodzeniu stanów przewlekłego stresu i niepokoju najlepiej sprawdzają się spokojniejsze techniki oddechowe jak ujjayi, oddech naprzemienny (anulom vilom) czy oddech bruszny. Jeśli chcesz dowiedzieć się na czym polegają poszczególne techniki i potrzebujesz instrukcji ich wykonania polecam zajrzeć na youtube.

8. Joga

W łagodzeniu skutków stresu i negatywnych emocji joga wśród aktywności ruchowej nie ma sobie równych. Regularnie wykonywana sekwencja asan usprawnia krążenie krwi, łagodzi powstałe w ciele napięcia mięśniowe oraz uspokaja system nerwowy. Ćwicząc regularnie jogę, twój organizm uczy się zdrowych, naturalnych dla ciała wzorców oddychania i relaksacji i z większą łatwością może przenosić je na sytuacje dnia codziennego, by efektywniej pozbywać się stresu.

Do najskuteczniejszych pozycji łagodzących niepokój należą:

• asana wielbłąda,
• mostek,
• pozycja motyla,
• skłon w siadzie,
• pozycja krowy i kota,
• pozycja dziecka,
• asana łuku,
• pozycja trójkąta,
• półksiężyc,
• pozycja ryby,
• asana drzewa,
• pozycja delfina,
• asana gołębia,
• shavasana czyli martwe ciało.

Nie zapominaj, że oddech stanowi bardzo ważny element praktyki. Gdy walczysz z niepokojem sprawdzi się wolniejsze tempo wykonywanych ćwiczeń i przede wszystkim asany rozciągające oraz otwierające klatkę piersiową i biodra. Korzystnie działa yin joga.

9. Odpowiednia ilość snu

Sen to jeden z podstawowych filarów, na którym opiera się nasze zdrowie. Brak snu wpływa niekorzystnie na nasze samopoczucie emocjonalne i może dodatkowo wzmagać stany niepokoju. Z drugiej strony często to właśnie niepokój i stany przewlekłego stresu utrudniają nam zaśnięcie, pogłębiając tym samym nasze dolegliwości, stwarzając błędne koło, z którego trudno się wydostać. W takim przypadku najważniejsze jest systemowe podejście i skupienie się na wdrożeniu w życie jak największej ilości zaleceń z niniejszego artykułu. Pomogą one obniżyć aktywność naszego niespokojnego umysłu i ułatwią zaśnięcie. Wspierająco można też korzystać z ajurwedyjskich sposobów wspomagających walkę z bezsennością, których dokładny opis najdziesz w tym artykule.

10. Pielęgnowanie hobby i własnych zainteresowań

Nic tak nie odwraca uwagi od negatywnych myśli i emocji, jak dawanie się pochłonąć czynnościom, które sprawiają ci przyjemność. Pisanie, malowanie, majsterkowanie, czytanie książek, pieczenie czy prace w ogrodzie to tylko niektóre przykłady. Sama określ, co najbardziej lubisz i co cię odpręża. Pielęgnowanie hobby i zainteresowań pomaga nadać życiu większy sens, daje radość oraz wzmaga poczucie przyjemności i satysfakcji z życia oraz samego siebie. Nadaje nowy wymiar i poczucie, że życie nie sprowadza się jedynie do wciąż tych samych, przykrych obowiązków.

11. Unikanie nadmiaru i źródeł negatywnych bodźców

Podwyższona vata nie lubi nadmiaru. Wszelki nadmiar wrażeń zmysłowych, emocjonlanych czy informacyjnych tylko pogłębia nierównowagę w obrębie tej doszy. Zatem, gdy nawiedza cię uczucie niepokoju i nie jesteś w stanie zatrzymać galopujących myśli, daj swojemu ciału i umysłowi odpocząć od hałaśliwej muzyki, głośnego lub podsycającego niezdrowe emocje towarzystwa czy nadmiaru bodzców pochodzących z mediów, mediów społecznościowych i internetu. Informacje podawane w wiadomościach z reguły mają na celu wzbudzenie sensacji i podsycanie emocji, a nie uspokajanie społeczeństwa. Gdy zaczniesz bombardować swój pobudzony już umysł kolejnymi stresującymi informacjami stanie się on jeszcze bardziej niespokojny. Zatem najlepszą strategią w okresach zdominowanych przez stres i niepewność jest zapewnienie organizmowi więcej spokoju i ograniczenie do minimum liczby negatywnych bodźców, jakie docierają z zewnątrz. O ważnych rzeczach i tak się dowiesz przy tej czy innej okazji.

12. Ajurwedyjskie zioła na niepokój

W leczeniu i łagodzeniu objawów niepokoju ajurweda stosuje następujące zioła:

• Ashwagandha

Ashwagandha należy do jednych z najlepszych ziół wykorzystywanych w obniżaniu nadmiaru vata. Ma działanie rozgrzewające i kojące. Jej nadmiar może jednak zaburzać energię pitta. Ashwagandha jest rodzajem adaptogenu, zwiększającym odporność organizmu na działanie czynników stresogennych. Uspokaja system nerwowy, łagodzi stany lękowe i uczucie niepokoju, zmniejsza poziom kortyzolu we krwi. Wspiera organizm w stanach przewlekłego stresu, dodaje energii.

• Lukrecja

Lukrecja wykorzystywana jest m.in. do leczenia niepokoju, depresji czy bezsenności. Reguluje wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu), łagodzi dolegliwości trawienne często towarzyszące stanom lękowym. Podobnie jak ashwagandha należy do grupy adaptogenów, pomagających organizmowi lepiej znosić skutki stresu. Sprawdza się w stanach wyczerpania i zmęczenia, dodaje energii.

• Brahmi

To zioło znane jest ze swoich właściwości wspomagających pamięć, wydolność umysłową i koncentrację, których często brakuje osobom odczuwającym skutki długotrwałego stresu i niepokoju. Brahmi przyspiesza transmisję impulsów nerwowych oraz obniża poziom kortyzolu, redukując poziom odczuwanego stresu. Jest stosowane w leczeniu bezsenności oraz depresji. Poprawia witalność i dodaje energii.

• Mandukparni

Wspomaga czyjność i wspiera pamięć. Ma działanie antydepresyjne. Obniża niepokój oraz działa uspokajająco na system nerwowy.

• Vacha

Wspiera pamięć i zdolności umysłowe. Pomaga w stanach wyczerpania nerwowego, stresu, depresji i niepokoju. Działa uspokajająco na system nerwowy.

• Tulsi

Tulsi należy do grupy ziół adaptogennych. Obniża poziom kortyzolu i pomaga układowi nerwowemu szybciej wrócić do stanu równowagi. Wykorzystywane w łagodzeniu stanów lękowych, niepokoju, przewlekłego stresu.

• Bhringaraj

Bhringaraj wspiera pracę mózgu, a dzięki swoim uspokającym właściwościom pomaga szybciej się zrelaksować.

13. Odpowiednie nastawienie

To, jak reagujesz na sytuacje będące źródłem niepewności i lęku można modyfikować pewnymi wzorcami myślowymi. Zamiast traktować sytuacje, będące rodzajem sprawdzianu np. rozmowę o pracę w kategoriach „wszystko albo nic” i po niepowodzeniu skupiać się nadmiernie na sobie, pielęgnować w sobie inne, konstruktywne podejście. Na przykład takie:

„Co ma być i tak się stanie, mam na to jedynie ograniczony wpływ. Wszechświat mnie zawsze wspiera i prowadzi drogą, która będzie dla mnie najlepsza”.

Więc jeśli nawet nie zdobędę tej pracy, nie będę zamartwiać się i skupiać na moich błędach i słabych stronach. Mam przecież tyle atutów. Brak umiejętności da się zawsze nadrobić. Ta praca po prostu z jakichś względów nie była dla mnie. Los wkrótce poprowadzi mnie do miejsca, w którym miałam się znaleźć i które będzie dla mnie dużo lepsze.