Jeśli w okresie jesienno-zimowym często łapiesz infekcje, jest to znak, że z twoją odpornością nie jest najlepiej. Być może za lekko się ubierasz, może jesteś przeciążona pracą i obowiązkami domowymi, nie dbasz o dietę lub prowadzisz mało uregulowany tryb życia. Wszystkie te czynniki osłabiają twoją odporność. Jeśli negatywne nawyki skumulują się w czasie lub są powtarzane przez miesiące i lata ciało w końcu zapadnie na jakąś chorobę, która będzie trudna do leczenia lub nawet nieuleczalna. Zdrowie to w końcu najcenniejsza rzecz, jaką masz w życiu. Bez niego życie traci smak.
Jak zatem wspierać odporność? Zobaczmy, co na jej temat mówi ajurweda.
Czynniki warunkujące odporność według ajurwedy
Nasza odporność na choroby zależy od wielu czynników. Chociaż jest ona po części dziedziczona po naszych rodzicach i przodkach, możemy na nią wpływać odpowiednim odżywianiem i stylem życia. To, co jej najbardziej szkodzi to nieodpowiednia dieta, toksyny w organizmie, negatywne myśli i stres oraz brak ruchu.
Ajurweda mówi, że poza czynnikami genetycznymi i tymi nabytymi, na które mamy wpływ, na nasz system immunologiczny oddziałuje także pora roku, pora dnia oraz wiek. Ba, nawet miejsce i miesiąc urodzenia może powiedzieć nam nieco o odporności. Na przykład osoby urodzone w pierwszych miesiącach roku, w godzinach porannych będą miały silniejszy system immunologiczny niż ludzie urodzeni w nocy, w lecie lub na jesieni. Ponadto niektóre miejsca na ziemi mają lepsze i zdrowsze warunki do wykształcenia się mocnego układu immunologicznego niż inne. Obfitość wody i akwenów wodnych i nieco chłodniejszy klimat, zwiastujący większą obfitość kaphy, sprzyjają wzrostowi odporności jej mieszkańców. W Polsce w zasadzie nie powinno być z nią najgorzej. I chyba aż tak źle nie jest. W rankingu Bloomberga z 2019 dotyczącego najzdrowszych krajów świata Polska zajmuje 40 miejsce.
Do najważniejszych czynników determinujących poziom naszej odporności ajuwerda zalicza:
- nasze prakriti czy inaczej konstytucję. Osoby w typie kapha mają zwykle mocniejszy system odpornościowy niż typ vata czy pitta;
- zdrowie naszego ojas czyli esencji 7 tkanek (dhatu), z jakich zbudowane jest nasze ciało;
- siłę ognia trawiennego agni. Jeśli trawienie jest zaburzone, składniki pokarmowe są słabiej przyswajane przez tkanki, a w ciele zaczynają odkładać się toksyny, które blokują kanały w ciele i stanowią czynnik sprzyjający powstawaniu wszelkich chorób.
- równowagę lub nierównowagę dosz wewnątrz organizmu,
- stan naszego umysłu. Pielęgnowanie pozytywnych emocji i stan ogólnego zadowolenia wspierają odporność.
O ile na nasze prakriti nie mamy większego wpływu, możemy wpływać na pozostałe elementy. Oprócz ognia trawiennego – agni – szczególnie ważną rolę w ajurwedyjskiej teorii odporności odgrywa ojas, stanowiące subtelną esencję wszystkich tkanek. Silne ojas znajduje odzwierciedlenie w aurze człowieka i tworzy swoistą „skorupę energetyczną” od której odbijają się wszelkie drobnoustroje chorobotwórcze. Dostrzeżecie ją u ludzi, od których bije jakiś dziwny blask i spokój. Miałam okazję ją widzieć u kilku osób z dalekowschodnich kręgów. Teraz wiem, że to właśnie było ojas :).
Podstawowa funkcja ojas polega na podtrzymaniu witalności i zdrowia wszystkich tkanek ciała (dhatu). Ojas wspomaga procesy odprowadzania niestrawionych resztek i toksyn z organizmu (za pośrednictwem moczu, kału i potu) oraz utrzymuje dosze w równowadze. Zdrowe ojas warunkuje zatem prawidłowy przebieg procesów w organizmie, zapewnia swobodny przepływ energii w ciele, zapobiegając powstawaniu wszelkich jej zastojów, minimalizuje procesy degeneracyjne i chroni organizm przed chorobami. Wpływa na poziom odczuwanego szczęścia i świadomości.
Okresami krytyczymi dla naszego ojas i odporności są:
- okresy rekonwalescencji po przebytej chorobie,
- okresy przedłużającego się stresu,
- zmiany pór roku,
- sezon infekcji wirusowych,
- kuracje odmładzające i oczyszczające,
- okresy, w których zmienia się rozkład dnia np. rozpoczęcie roku szkolnego,
- ważne życiowe zmiany jak ślub, rozwód lub śmierć członka rodziny, narodziny dziecka, przeprowadzka czy zmiana lub utrata pracy.
W tych okresach należy zwrócić szczególną uwagę na czynności i nawyki podtrzymujące naszą odporność na choroby.
Jak wspierać ojas i system immunologiczny?
Ajurwedyjskie sposoby wzmacniania odporności koncentrują się przede wszystkim na utrzymaniu zdrowej, dopasowanej do potrzeb danej konstytucji diety, utrzymywaniu regularnego planu dnia, dbaniu o dobrostan psychiczny, codziennej dawce ruchu czy wspomagającym korzystaniu z leczniczej mocy ziół.
1. Dbaj o to, co jesz
Jesteś tym, co jesz. To co wkładasz do organizmu staje się tobą. Zatem im bardziej wartościowy, świeższy i dobrze przyswajalny przez twój organizm pokarm spożywasz, tym zdrowsze i lepsze jakościowo jest twoje ciało, umysł, emocje i twoja energia. Jeśli chcesz poznać, jakie pokarmy będę dla ciebie najodpowiedniejsze z punktu widzenia ajurwedy, zachęcam do zrobieniu testu na dosze, dostępnego na stronie oraz lektury posta z listą pokarmów odpowiednich dla poszczególnych dosz.
Generalnie staraj się unikać substancji stymulujących układ nerwowy jak kawa i mocna herbata, żywności przetworzonej, puszkowanej i mrożonej czy rafinowanego cukru. Zadbaj za to, by w twojej diecie znalazły się sezonowe warzywa i owoce, kasze i warzywa strączkowe, będące cennym źródłem wzmacniających odporność witamin, minerałów i pierwiastków śladowych oraz pełnowartościowego białka roślinnego. Siłę ognia trawiennego pobudzi gotowanie lub duszenie oraz dodatek przypraw, pamiętaj jednak by dobrać ich ilość i rodzaj do twojej konstytucji. Przyprawy oprócz właściwości odżywczych i ułatwiających trawienie mają także przeciwzapalne i chroniące przed chorobami właściwości.
W ajurwedzie ważne jest także nie tylko co jemy, ale jak jemy. Sposób przyjmowania pokarmu ma wpływ na jego strawienie, dlatego jedzmy posiłki w spokojnej, miłej atmosferze, bez pośpiechu, z wdzięcznością. Dokładnie przeżuwajmy kęsy, bowiem od tego zależy, na ile dobrze strawimy pokarm. Uważajmy też na to, by unikać niektórych połączeń pokarmowych, gdyż te mogą mocno zaburzyć siły trawienne organizmu i przyczynić się do akumulacji toksyn. Nigdy nie łączmy owoców z nabiałem. Starajmy się jadać posiłki o stałych porach. Organizm się do nich przyzwyczaja i dopasowuje swoją gospodarkę wydzielniczą do konkretnych godzin. Ostatni posiłek powinien jednak być spożywany nie później niż 3 godziny przed snem. Po zmierzchu słabnie bowiem siła ognia trawiennego i organizm przygotowuje się do snu.
2. Wysypiaj się
Odpowiednia ilość snu jest kluczowa dla naszej odporności. Jak dowodzą liczne badani naukowe chronicznie niedosypianie sprzyja m.in. występowaniu takich chorób jak nowotwory, cukrzyca, otyłość czy problemy z sercem. Gdy jesteśmy niewyspani pogarsza się również znacząco nasze samopoczucie psychiczne i pamięć. Dbajmy zatem o to, by zapewniać sobie odpowiednią ilość snu i tak planujmy obowiązki i rozrywki w ciągu dnia, by na sen przeznaczać od 6-9 godzin, zależnie od naszych potrzeb.
Z punktu widzenia ajurwedy najlepiej kłaść się do łóżka przed godziną 10:00 wieczorem, kiedy panuje stabilizująca energia kapha. Po godzinie 22:00, kiedy na scenę wkracza pobudzająca energia pitta, znacznie trudniej będzie nam zasnąć. Więcej na ten tamat oraz o tym, jak radzić sobie z bezsennością przeczytasz w tym poście.
3. Naucz się wypoczywać i przeciwdziałać stresowi
Umiejętność radzenia sobie ze stresem jest kluczowa dla naszego zdrowia i odporności. Hormony wydzielane w reakcjach stresowych zapewniają nam wprawdzie przetrwanie, ale jednocześnie tłumią aktywność naszego układu odpornościowego, zwiększając podatność na choroby, szczególnie w stanach przedłużającego się stresu. Ponieważ duża część napięcia emocjonalnego w dzisiejszych czasach bierze się z pośpiechu i chęci sprostania ambitnym zadaniom i oczekiwaniom innych, najlepszym antidotum będzie świadome zwolnienie tempa i wygospodarowanie czasu na odpoczynek. Równowagę według ajurwedy osiąga się bowiem działaniem przeciwnym do tego, które wywołuje problem. Jeśli zatem ciągle robisz coś dla innych, rób też regularnie coś dla siebie, poświęcaj czas również sobie i swoim potrzebom. Bez tego nie da się osiągnąć na dłuższą metę równowagi psychicznej.
W walce ze stresem pomaga też joga, medytacja i ćwiczenia oddechowe. Wszystkie te aktywności wspierają pracę nerwowego układu przywspółczulnego, odpowiedzialnego za tryb wyciszenia organizmu i przywrócenia jego naturalnych funkcji po reakcjach stresowych mobilizujących i pobudzających organizm do wysiłku. Najlepiej, gdy przeznaczymy na praktykę stałe pory, na przykład rano, zaraz po przebudzeniu lub tuż przed snem.
Warto też wyrabiać w sobie zdrowie i konstruktywne nawyki myślowe i odróżniać rzeczy, na które mamy wpływ i na te znajdujące się poza naszą kontrolą. Na te drugie szkoda po prostu tracić nerwy i czas. Zamiast walczyć z rzeczami, których nie możesz zmienić, zaakceptuj je. Umiejętność akceptacji rzeczy, takimi jakie są to według ajurwedy i filozofii dalekowschodnich jedna z kluczowych umiejętności pomagających ograniczyć stres w codziennym życiu.
4. Zamiast tłumić w sobie negatywne emocje, daj im odejść
Życie ulega nieustannej zmianie, a wraz z nimi zmienia się także nasz nastrój i nastawienie. To jak sprawnie radzimy sobie z własnymi emocjami zależy od stanu sadhaka pitta będącym ogniem trawiennym na poziomie serca i emocji. Zdrowy poziom sadhaka pitta pozwala nam szybko „trawić” i przetwarzać emocje powstałe na skutek zewnętrznych zdarzeń. Nieumiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami w odpowiednim czasie jest uznawana w ajurwedzie za główną przyczynę nierównowagi psychicznej.
Osoba o zrównoważonym poziomie sadhaka agni potrafi szybko uporać się z negatywnymi zdarzeniami i emocjami, pozwala im odejść i szybko wraca do stanu psychicznej równowagi. Nawet po traumatycznym przeżyciu praktykuje podejście „Co się stało, już się nie odstanie, a ja i tak wyjdę z tego cało”. Osoba o słabym sadhaka agni rozpamiętuje negatywne zdarzenia mające miejsce miesiące lub nawet lata temu. Jeśli emocja nie została strawiona lub zmetabolizowana przez organizm, to nadal „zatruwa” ona serce i umysł. Zdrowe nastawienie do życia polega na umiejętności poddania się, pozwoleniu, by trudne zdarzenia, myśli i uczucia odeszły. Pielęgnowanie negatywnych emocji powoduje, że nasz umysł się zamyka, kurczy, co prowadzi do zmniejszenia esencji ojas, a w konsekwencji do osłabienia odporności.
Na zdrowie sadhaka agni wpływ mają takie czynniki jak spożywanie nieodpowiednich pokarmów, słabe trawienie, akumulacja toksyn w organizmie, przebywanie wśród ludzi o negatywnym nastawieniu, stała ekspozycja na zanieczyszczenia i toksyny czy przebywanie wśród ludzi, którzy nie potrafią nas wspierać. Wzmocnienie sadhaka agni polega zatem przede wszystkim na praktykowania sposobu odżywania i stylu życia zalecanego przez ajurwedę oraz wspieranie się ajurwedyjskimi ziołami. Umysł i serce są w ajurwedzie ściśle ze sobą powiązane. Jeśli to połączenie zostaje zakłócone lub przerwane, wkrada się nierównowaga.
Serce jest siedzibą ojas oraz świadomości. Równowaga w sercu sprowadza się do 3 umiejętności: otrzymywania, dawania i poruszania. Jeśli zatem przyjmujesz z wdzięcznością to, co otrzymujesz od innych, potrafisz bez oporu dawać innym cząstkę siebie oraz wybaczać, wspierasz tym samym także swoją esencję ojas.
5. Ogranicz lub wyeliminuj alkohol
Regularne spożywanie alkoholu zaburza funkcjonowanie komórek odpornościowych oraz zwęża naczynia krwionośne zmniejszając dopływ tlenu do organów. Ajurweda traktuje alkohol jak toksynę, która szybko dociera do serca i negatywnie wpływa na esencję ojas. Choć ajurweda dopuszcza stosowanie alkoholu na przykład w tonikach i winach leczniczych to generalnie odradza jego picie w znanej nam formie.
6. Przestrzegaj regularności
Powtarzalność planu dnia pozwala wprowadzić do naszego życia element stałości i niezmienności, który działa uspokajająco na nasz system nerwowy i przyczynia się do ustabilizowania poziomu ojas. Przestrzeganie stałych pór konkretnych zajęć oraz ich powtarzalność stanowią swoiste punkty odniesienia, które podpowiadają systemowi nerwowemu, ze wszystko jest w porządku i można się odprężyć. Przewidywalność redukuje według ajurwedy stres, sprzyja odnowie biologicznej organizmu i wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego.
Opracowanie spójnego planu dnia najłatwiej zacząć od ustalenia i przestrzegania stałych pór budzenia się i zasypiania oraz spożywania posiłków. W następnym kroku można go rozszerzyć o stały harmonogram pracy, na przykład przewidując określone godziny na konkretne czynności jak np. rano – odpowiadanie na maile, po południu – praca koncepcyjna czy rozmowy z klientami. Warto też wygospodarować w ciągu dnia lub tygodnia czas na regularny ruch czy czas dla siebie lub rodziny. Osoby w typie vata powinny jednak pamiętać, że zbytnie nadwyrężanie sił i branie na siebie zbyt dużej liczby obowiązków raczej nie są dla niej. Pitta i kapha dla odmiany mogą sobie pozwolić na nieco szybsze tempo życia i bardziej rozbudowany plan dnia, pod warunkiem, że przewidzą w nim też czas na relaks i odpoczynek.
7. Ruszaj się w zgodzie z własnym prakriti
Ćwiczenia i aktywność fizyczna pomaga nie tylko złagodzić nagromadzone napięcie, pobudzić zablokowaną i nagromadzoną w ciele energię emocjonalną, ale także poprawia krążenie krwi, wspierając procesy detoksykacyjne organizmu, pobudza agni, polepsza trawienie oraz perystaltykę jelit. Zapewnia także lepszy sen. Wszystkie te procesy wspomagają zdrowe ojas i wspierają ogólną odporność organizmu. Należy jednak wystrzegać się zbytniego przeciążania organizmu treningiem i dobrać rodzaj aktywności do ogólnej wytrzymałości i prakriti. W przeciwnym razie zamiast wspomóc odporność, możemy ją osłabić. Więcej na temat sportów i aktywności odpowiednich dla poszczególnych typów konstytucyjnych pisałam w tym poście.
Żyjemy w czasach nieustannego pośpiechu i stresu noszących znamiona energii vata, zatem każdemu z nas dobrze zrobi aktywność równoważąca ten typ energii. Sprawdzą się wszelkie formy ruchu i ćwiczenia wykonywane w spokojniejszym tempie. Na aktywność fizyczną nie trzeba wcale przeznaczać dużo czasu, ale ważne, by uprawiać ją regularnie. Już 20 minut ćwiczeń lub spaceru 3 razy w tygodniu polepszy sprawność i samopoczucie, wzmacniając jednocześnie poziom naszego ojas.
8. Stosuj techniki wspierające uważność
Medytacja, pranajama i joga to starożytne techniki pomagające pozbyć się nagromadzonego stresu, nawiązać kontakt ze swoją świadomością i wewnętrznym „ja”, pobudzić krążenie energii subtelnej, wspomóc trawienie oraz wzmocnić ojas, a co za tym idzie odporność.
Stresujący tryb życia, będący elementem naszej codzienności, angażuje przede wszystkim współczulną część naszego układu nerwowego. Ta część przyczynia się do wydzielania hormonów nadnerczy zwanych też hormonami stresu i odpowiada za kontrolę reakcji „walcz lub uciekaj”. Praktyka pranajamy, jogi oraz medytacja przenoszą nasz organizm w tryb relaksacji regulowany przez przywspółczulny układ nerwowy. Zaangażowanie tego układu, pomaga mięśniom i organom zlikwidować napięcie, powodując też większą wydajność systemu trawiennego. Ciało dostaje sygnał, że może odpocząć. Automatycznie wycisza się również umysł.
Pranayama
Prana czyli oddech to subtelna esencja siły życiowej, która zapewnia nam przeżycie. Jej energia wypełnia każdą komórkę naszego ciała i jest przenoszona za pośrednictwem procesu oddychania. Wchłanianie prany przywraca płynność i witalność subtelnej energii biegnącej w kanałach ciała (nadi), pomaga uwolnić nagromadzone napięcie i wspiera funkcjonowanie systemu nerwowego, również w obrębie układu trawiennego i eliminacji toksyn.
Jednym z najlepszym sposobów ożywienia prany w naszym ciele jest pranajama czyli kontrola oddechu. Jest to opracowany w starożytności zestaw technik oddechowych wspierający ilość i przepływ prany w ciele oraz konkretnych jego częściach. Ponieważ prana działa ożywczo na cały organizm i wspiera jego funkcje przyczynia się także do odżywienia esencji ojas.
Joga
Ćwiczenia jogi również przyczyniają się do pobudzenia prany w ciele, pomagając pozbyć się napięcia, likwidując stagnację toksyn i energii, pobudzają ruch limfy, ciała subtelnego i emocji. Joga jest jednym z filarów zapewniających zdrowie i długowieczność według ajurwedy, a odpowiednie dobranie pozycji i sposobu praktyki do konstytucji jest kluczowe dla utrzymania równowagi poszczególnych dosz (więcej na ten temat znajdziesz tu). Regularna i dobrana do potrzeb praktyka jogi pozwala zwiększyć poziom ojas w ciele.
Medytacja
Regularna praktyka medytacji wspiera rozwijanie wewnętrznej świadomości i wprowadza do naszego życia pozamaterialny wymiar. Mniejsze skupienie na życiu materialnym powoduje, że system nerwowy uspokaja się, poziom stresu spada. Wykształca się zdrowszy sposób reakcji na sytuacje stresowe. Kiedy jesteśmy mniej spięci i z większym spokojem patrzymy na świat wzrasta poziom naszego ojas. Szerzej o korzyściach zdrowotnych płynących z medytacji możesz przeczytać także w tym arykule.
9. Stosuj zabieg nasya i gandusha (ssanie oleju)
Wdrożenie zabiegu płukania nosa (nasya) oraz jamy ustnej olejem do codziennej rutyny pomaga utrzymać ciało w dobrym zdrowiu, ograniczając ilość toksyn i bakterii w obrębie głowy i szyi.
Ssanie oleju aktywuje mięśnie twarzy, w których krew zaczyna szybciej krążyć i skuteczniej pozbywa się toksyn i mikroorganizmów. Tłusta struktura oleju przyciąga i wiąże szkodliwe substancje i patogeny, nie pozwalając im przeniknąć głębiej.
Zabieg nasya leczy z kolei zatkane zatoki, nawilża i chroni błonę śluzową nosa, utrudniając wniknięcie chorobotwórczych mikroorganizmów w głąb organizmu.
10. Stosuj zioła wspierające odporność
Zioła i przyprawy podsycają ogień trawienny odżywiając jednocześnie ojas, pomagają zrównoważyć umysł, a wiele z nich ma także antyzapalne, antybakteryjne i przeciwpasożytnicze właściwości. Dla wzmocnienia odporności ajurweda zaleca następujące ich odmiany:
- Guduchi posiada właściwości pobudzające system immunologiczny. Działa anywirusowo i antybakteryjnie, co dodatkowo wspiera system odpornościowy w walce z zarazkami. Poza tym wspomaga m.in. usuwanie toksyn z organzmu. Więcej na temat tej rośliny możesz przeczytać tu.
- Czarny pieprz, pieprz pippali – stymulują układ immunologiczny pomagając jednocześnie pozbyć się toksyn, kaszlu i usunąć kaphę z płuc. Oba rodzaje pieprzu razem z imbirem stanowią postawę mieszanki ziół o nazwie trikatu, która także jest pomocna przy osłabionej odporności.
- Imbir stymuluje i wspiera system odpornościowy, aktywuje ogień trawienny, pomaga pozbyć się ama, oczyszcza krew i limfę, pobudza krążenie i wspomaga pocenie a także pomaga usunąć nadmiar kapha z płuc.
- Amla – odżywia i wzmacnia esencję ojas, wspiera odporność i długowieczność. Owoce amla są bogatym źródłem witaminy C oraz antyoksydantów. Amla jest składnikiem popularnych mieszanek ziołowych jak triphala czy chyavanprash.
- Chyavanprash to rodzaj dżemu przygotowywanego na bazie owoców amli, będącej bogatym źródłem chroniącej przed infekcjami witaminy C. Wspomaga siłę ognia trawiennego, wspiera organizm w okresach wzmożonego stresu i wzmacnia siły obronne organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi.
- Ashwagandha – ma ogólne działanie wzmacniające i poprawiające jakość poszczególnych tkanek (dhatu). Dzięki adaptogennym właściwościom pomaga zwiększyć odporność organizmu na niekorzystne warunki zewnętrzne i stres.
- Tulsi – działa tonizująco na ciało i umysł. Wspiera i wzmacnia płuca oraz system oddechowy usuwając nadmiar kapha, łagodzi objawy przeziębienia, kaszel, zapalenie oskrzeli i gardła. Regularne przyjmowanie tulsi pomaga wzmocnić odporność i zapobiec nawracającym infekcjom.
- Lukrecja (Yastimadhu) to kolejne zioło wspierające pracę umysłową i zdolności poznawcze. Należy do ziół odmładzających (rasayana), odżywiających serce i umysł oraz wzmacniających esencję ojas, która z kolei ma wpływ na naszą odporność.
- Kurkuma ma właściwości przeciwzapalne, pomaga zwalczać infekcje i podnosi odporność. Usuwa ama z organizmu, odtruwa krew i limfę, pomagając wzmocnić system immunologiczny.
- Czosnek w diecie stanowi naturalne wsparcie dla systemu odpornościowego. Wspiera agni, pomaga pozbyć się toksyn (ama), wspomaga płuca i pomaga pozbyć się nadmiaru kapha. Zabija bakterie i pasożyty, nie naruszając przy tym naturalnej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego.
- Sitopaldi to mieszanka ziół stosowana przy przeziębieniach i infekcjach grypowych. Ma działanie wykrztuśne i pomaga pozbyć się wydzieliny z płuc i zatok. Sprawdza się w leczeniu kaszlu, obniża gorączkę, łagodzi katar alergiczny oraz wspomaga procesy trawienne.
11. Nie przesadzaj z aktywnością seksualną
Nadmierne lub niewłaściwe pożytkowanie naszej energii seksualnej osłabia poziom ojas. Ajurweda zaleca zatem kontrolowanie aktywności seksualnej i korzystanie z naszej seksualności w zdrowy i wyważony emocjonalnie sposób. Osoby w typie vata powinny zadowolić się kontaktami płciowymi o częstotliwości 1-2 razy w miesiącu, pitta – 3-4 razy w miesiącu, a kapha może pozwolić sobie na 4-5 stosunków w miesiącu. Jeśli nasze ojas jest osłabione, należy zmniejszyć liczbę kontaktów seksualnych do maksymalnie dwóch w miesiącu, niezależnie od twojego prakriti.
12. Wspieraj organizm w pozbywaniu się toksyn
Według ajurwedy niestrawione resztki pokarmowe to podstawowa przyczyna zalegania toksyn, które z kolei są głównym powodem powstawania chorób. Toksyny uniemożliwiają swobodne przenikanie substancji odżywczych do poszczególnych tkanek, zaburzając ich fukcjonowanie i obniżając ojas. Dlatego też istotne jest regularne odtruwanie organizmu.
Najefektywniejszym sposobem usuwania toksyn są specjalistyczne terapie ajurwedyjskie jak na przykład zabieg panchakarmy. Odprowadzanie toksyn wspomagają też regularne masaże (abhyanga), które możesz wykonywać sama w domu. Pomocne mogą być też lewatywy z dobraniem odpowiednich ziół, zabieg nasya czy regularne ssanie oleju. Bardzo istotnym elementem usuwającym ama jest dieta dopasowana do potrzeb poszczególnych dosz czy aktualnego stanu agni, dodatek wspomagających trawienie przypraw i ziół ajurwedyjskich czy obfitość łatwych do strawienia warzyw i owoców w diecie. W pozbywaniu się toksyn nieodzowny jest również ruch i swieże powietrze. Nie zapominaj o nich!
A jak Wy zamierzacie wzmacniać odporność tej jesieni? Macie z nią problemy czy bez szwanku przechodzicie okres jesienno-zimowy? Dajcie znać w komentarzach!
