Człowiek jest stworzony do aktywności fizycznej. Świadczy o tym chociażby dobrze rozwinięty aparat ruchu składający się z trzystu sześćdziesięciu stawów i ponad sześciuset pięćdziesięciu samych tylko mięśni szkieletowych. W czasach prehistorycznych ludzie pokonywali dziennie znaczne odległości dochodzące nawet do 50 km. A ile my pokonujemy? Zalecane 10 000 kroków dziennie to dla wielu z nas wciąż niedościgniony ideał, stanowiący w przeliczeniu ok. 7,5 km. Osiadły tryb życia i długie godziny spędzane w pracy za biurkiem nie sprzyjają ani możliwości aktywnego spędzenia czasu ani zdrowiu naszych mięśni, stawów i ogólnej kondycji. Wdrożona w plan dnia aktywność fizyczna jest w dzisiejszych czasach w zasadzie koniecznością, o ile chcemy się cieszyć zdrowiem i ogólną ruchomością aparatu mięśniowego do późnych lat.
Korzyści regularnych ćwiczeń według ajurwedy
Konieczność ćwiczeń i korzyści regularnej aktywności fizycznej dostrzegano już w starożytności. Ajurwedyjskie teksty zachwalają aktywność ruchową jako sposób pozwalający nabrać lekkości w ciele i podnieść nasz entuzjazm do życia i codziennych zajęć. Podkreślają pozytywny aspekt aktywności ruchowej na tkankę mięśniową, czyniąc ciało smuklejszym i bardziej giętkim. Dzięki ruchowi zapewniamy organizmowi właściwe proporcje masy mięśniowej do tkanki tłuszczowej, co według ajurwedy pozwala odczuwać wysiłek bez nadmiernego zmęczenia. Codzienne czynności jak dźwiganie kosza z praniem, zakupów czy noszenie dziecka na rękach nie pozbawi cię nadmiernie ani sił ani tchu.
Aktywność fizyczna wspomaga za pośrednictwem potu również procesy detoksyfikacyjne organizmu, pomaga efektywniej trawić i przyswajać pokarm oraz pozbywać się szkodliwych produktów przemiany materii. Ponadto przyspiesza metabolizm we wszystkich narządach i komórkach ciała. Mimo fizycznej natury ćwiczeń mają one także pozytywny wpływ na nasze procesy umysłowe i równowagę psychiczną.
Według ajurwedy aktywność fizyczna pomaga energiom zwanymi też doszami działać w sposób nie zakłócający równowagi w ciele. Nic więc dziwnego, że ludzie uprawiający sport czują się również bardziej zrównoważeni i zrelaksowani, szczególnie mocno wtedy, gdy wybierają aktywność dopasowaną do swojej konstytucji.
Jak i kiedy ćwiczyć?
Główną zasadę ćwiczeń obrazowo objaśnia krótka ajurwedyjska historyjka porównująca siłę danej osoby do ryczącego lwa, a samo ćwiczenie do słonia. Jeśli dojdzie do konfrontacji obu zwierząt, lew z wielkim wysiłkiem pokona słonia , ale potem najprawdopodobniej sam padnie z wyczerpania. Podobnie dzieje się z ludźmi, którzy podczas ćwiczeń mocno nadużywają swoich sił i zamiast czuć przypływ energii i motywacji, są tak zmęczeni, że już nic im się nie chce. Ćwiczenie ponad siły prowadzi do wyczerpania, a wyczerpanie to pierwszy stopień do osłabienia odporności i powstawania chorób. Co zatem robić? W ogóle nie ćwiczyć? Ćwiczyć, ale z umiarem! I dopasować formę aktywności do własnej doszy.
Według ajurwedy w trakcie uprawiania sportu należy wykorzystywać tylko 50% swoich maksymalnych możliwości. Jeśli nie umiesz oszacować maksymalnego progu swojej wydolności, obserwuj swoje ciało. Trenuj tak długo lub tak intensywnie, aż na czole, pod pachami i wzdłuż kręgosłupa pojawi się pot. To sygnał, by zwolnić tempo a następnie przerwać ćwiczenia. Także, jeśli zaczynasz łapać powietrze przez usta, a nie przez nos, powinnaś zwolnić lub przestać ćwiczyć.
Generalnie osoby w typie vata mają z natury najmniejszą wytrzymałość i siłę fizyczną (chociaż też największy zapał do ruchu i skłonność do nadwyrężania własnych sił), typ pitta ma ich więcej, przy jednoczesnym zamiłowaniu do rywalizacji, jednak zdecydowanie najsilniejszym i najbardziej wytrzymałymi ludźmi są osoby w typie kapha. Ta wiedza pozwoli ci łatwiej ocenić próg twoich możliwości. Jeśli nie jesteś pewna, jakim typem jesteś, zapraszam do zapoznania się z ogólną charakterystyką osób vata, pitta i kapha lub wykonania bezpłatnego testu.
Najlepszą porą dnia do ćwiczeń jest czas, w którym panuje energia kaphy czyli pomiędzy godziną 6:00 i 10:00 rano oraz wieczorem. Ta pora naznaczona jest cechami stabilności, uziemienia i siły, które pomagają zrównoważyć lekkość i mobilność reprezentowaną przez aktywność fizyczną.
Jeśli z jakichś względów nie możesz pozwolić sobie na ćwiczenia w tych porach, wygospodaruj czas w porze vata (pomiędzy 14:00 i 18:00) lub pitta (pomiędzy 10:00 i 14:00), w zależności od poziomu nasilenia u ciebie konkretnej doszy. Gdy przeważa u ciebie pitta ćwicz raczej w porze vata i odwrotnie.
Ajurweda nie zaleca ćwiczeń w trakcie miesiączki, gdyż dodatkowo aktywizuje to energię pitta i vata. Aktywność fizyczna w tym czasie może nasilać ból i obfitość krwawień.
Aktywność fizyczna a równowaga dosz
Ajurweda we wszystkich swoich zaleceniach prewencyjnych i prozdrowotnych podkreśla zasadę, że nie ma rzeczy odpowiednich dla każdego. Każdy z nas jest inny i to co pomaga jednym, może zaszkodzić innym. Podobnie jest ze sportem. To czy dana aktywność będzie dla nas odpowiednia i przysłuży się naszemu zdrowiu zależy od:
- naszej konstytucji i vikriti,
- wieku,
- pory roku,
- klimatu w jakim żyjemy.
Podstawowa zasada ajurwedy brzmi:
„podobne nasila podobne a cechy przeciwstawne prowadzą do równowagi”.
Aktywność ruchowa nosi znamiona lekkości, intensywności, gorąca, mobilności, wysuszenia i klarowności i tym samym reprezentuje charakterystykę doszy vata i pitta. Będzie zatem nasilać te cechy u osób w typie vata i pitta, ale pozytywnie działałać na typ kapha. W czasie gorącego lata noszącego znamiona energii pitta, cechy tej doszy ulegną dodatkowemu zaostrzeniu dlatego generalnie bardziej intensywną aktywność fizyczną należy uprawiać raczej w chłodniejszych porach roku. Oczywiście nie oznacza to, że vata czy pitta powinna w ogóle zrezygnować z ćwiczeń. Aktywność ruchowa jest nadal korzystna dla obu typów, należy jednak tak dobrać formę i intensywność ćwiczeń, by nie pogłębiać cech danej doszy a raczej je równoważyć. Dla vaty i pitty sprawdzą się zatem mniej intensywne i rozgrzewające organizm rodzaje ruchu. Na kaphę z kolei korzystniej zadziała bardziej stymulujący i generujący ciepło trening aerobowy, siłowy czy sporty zespołowe.
Dla wszystkich typów ajurweda poleca półgodzinny poranny spacer w świetle wschodzącego słońca oraz codzienne wykonywanie kilku asan rozciągających i kilku wzmacniających mięśnie. Wszystkim doszom dobrze zrobi jak najczęstsza aktywność na łonie natury przy jednoczesnym unikaniu ekstremów pogodowych. Pitta powinna zdecydowanie wystrzegać się intensywniejszych ćwiczeń w trakcie upałów, vata i kapha z kolei nie powinny doprowadzać do zbytniego wychłodzenia organizmu w trakcie dużych mrozów. Przyjrzyjmy się bliżej konkretnym zaleceniom dla poszczególnych typów.
Vata – zalecane formy ruchu
Vata jest najbardziej delikatna ze wszystkich dosz i najłatwiej ją zaburzyć. Jest też najmniej wytrzymała. Charakteryzują ją takie cechy jak lekkość, zimno, suchość, szorstkość, ruchliwość, delikatność i klarowność. Cechy te w dużym stopniu pokrywają się z cechami aktywności fizycznej.
Aby zrównoważyć te atrybuty podczas ćwiczeń vata powinna wybierać spokojniejsze ćwiczenia sprzyjające kształtowaniu stabilności. Sprawdzą się takie formy ruchu jak:
- spacery,
- spokojniejsze formy jogi np. yin joga, asany rozciągające i cykl pozdrowienia słońca wykonywany w umiarkowanym tempie, joga vinyasa,
- tai chi,
- qi-gong,
- stretching,
- taniec, jego spokojniejsze formy,
- wioślarstwo, kajakarstwo,
- jazda na rolkach,
- spokojne pływanie czy ćwiczenia w basenie,
- rekreacyjna jazda na rowerze,
- pilates.
Najważniejszym miejscem w ciele, w których skumulowana jest energia vaty jest mednica, dlatgo każde ćwiczenie, które skupia się na rozciąganiu tego obszaru będzie dla vaty korzystne. Z asan jogi vata powinna wykonywać skłony w tył i przód, skręty tułowia, stanie na głowie, pług, pozycję wielbłąda, kobry, pozycję świerszcza, gołębia i jaszczurki oraz koci grzbiet i podnoszenie nóg. Dla niej są także pozycje wymagające utrzymania równowagi, np. z jedną nogą uniesioną od podłogi, które pozwolą jej wzmocnić skupienie i koncentrację, których jej brakuje. Asany leżące jak na przykład shavasana, gdzie dochodzi do wzmożonego kontaktu z podłożem nadadzą vacie tak potrzebnej jej stabilności i wzmocnią poczucie „uziemienia”.
Vata powinna ćwiczyć w sposób delikatny, unikać zbyt forsownych ruchów i wybierać ćwiczenia o charakterze stabilizującym. Ruchy należy wykonywać w powolnym tempie, uważnie, płynnie. Rozciąganie jest w jej przypadku ważne, ale musi także wdrożyć mniej forsowne ćwiczenia wzmacniające siłę.
Po ćwiczeniach nie wolno zapominać o odpowiedniej dawce odpoczynku, w którym następuje regeneracja sił. Jeśli po treningu czujesz, że ćwiczenia wykonywałaś zbyt forsownie, a ćwiczysz codziennie, zapewnij swojemu organizmowi jeden dzień przerwy lub chociaż ćwicz tego dnia bardzo łagodnie. Nic nie wpływa bardziej negatywnie na doszę vata jak przesada i przetrenowanie.
Pitta – zalecane formy ruchu
Pitta jest z natury silniejsza i bardziej wytrzymała niż vata. Cechuje ją gorąco, intensywność, lekkość, tłustość, płynność, rozprężenie i klarowność. Te cechy mają wiele wspólnego z charakterystyką aktywności fizycznej i generalnie pogłębiają energię pitty.
Dlatego też osoby w tym typie powinny wybierać sporty w których zwraca się uwagę na świadomy i celowy ruch, który pozwala ochłodzić, uspokoić i „uziemić” łatwo wpadającą w gniew i nieposkromioną naturę pitty.
Typowi pitta ajurweda zaleca ćwiczenia wykonywanie w umiarkowanym tempie i unikanie takich, które generują nadmierne ilości ciepła w organizmie. Dla swojego dobra musi poskramiać nadmierną skłonność do rywalizacji.
Ponadto powinna unikać ćwiczeń w porze pomiędzy godziną 10:00 i 14:00, kiedy energia pitty jest najsilniejsza i umiejętnie planować trening w czasie upałów, wybierając wówczas spokojniejsze formy aktywności, by nie doprowadzać do przegrzania organizmu.
Dla niej sprawdzą się następujące formy ruchu:
- pływanie, woda doskonale chłodzi jej gorącą naturę,
- joga, w umiarkowanym tempie np. vinyasa,
- tai-chi,
- pilates,
- jazda na nartach, snowbordzie,
- łyżwiarstwo,
- sporty wodne jak np. surfing, windsurfing, kajakarstwo, SUP,
- jazda na rowerze,
- wspinaczka,
- powolny jogging,
- sporty i gry zespołowe.
Miejscem gdzie ulokowana jest energia pitty jest splot słoneczny, zatem dla osób o tej konstytucji najodpowiedniejsze będą ćwiczenia jogi rozciągające brzuch i przednią część tułowia jak asana ryby, łuku, wielbłąda czy świerszcza. Równoważąco na organizm pitty działa także cykl asan zwany „pozdrowieniem księżyca”, wykonywany w umiarkowanym tempie, mający na celu wychłodzenie organizmu. Mniej odpowiednie są dla niej z kolei wszystkie asany w których tułów znajduje powyżej głowy takie jak stanie na głowie, na ramionach czy pług.
Ruchy wykonywane przez pittę powinny generalnie stanowić dla niej wyzwanie, ale być przeprowadzane w spokojny i zrelaksowany sposób (bez nadmiernego wysiłku), powinny podkreślać płynność ruchu i dawać poczucie stabilności.
Po ćwiczeniach pitta musi zapewnić ciału odpowiednią dawkę odpoczynku i relaksu, bowiem tylko zregenerowane mięśnie są w stanie funkcjonować w sposób zapewniający zdrowie i równowagę organizmu. Przetrenowanie i zbytnia ambicja, do których pitta ma naturalną skłonność przyczynią się tylko do osłabienia odporności i spadku sił witalnych.
Kapha – zalecane formy ruchu
Osoby o konstytucji kapha odznaczają się mocną i ciężką budową ciała, ale jednocześnie są najbardziej leniwe, jeśli chodzi o aktywność fizyczną. Ze wszystkich trzech dosz wykazują one najwięcej siły i wytrzymałości, dlatego też z korzyścią dla własnego zdrowia mogą się pokusić o bardziej wymagające aktywności ruchowe. Kapha jest z natury ciężka, powolna, chłodna, tłusta, gładka, gęsta, miękka, stabilna, duża i mętna i posiada wszystkie cechy przeciwstawne ruchowi. Z tego względu wszelki ruch równoważy kaphę i jest właśnie tym, czego potrzebuje najbardziej.
Kapha powinna wybierać przede wszystkim takie formy ruchu, które są wykonywane w szybkim tempie i stanowią wyzwanie, ale jednocześnie powinny ją inspirować i dostarczać frajdy. W przeciwnym razie szybko się zniechęci i powróci do przytulnego leżenia na kanapie.
Najlepiej zmotywują ją ćwiczenia w grupie lub z przyjaciółką. Ponieważ szybko się zniechęca powinna próbować różnych form aktywności, by znaleźć te, które najbardziej jej odpowiadają i sprawiają radość.
Najlepiej zrównoważą ją takie formy aktywności jak:
- bieganie,
- jazda na rowerze,
- intensywniejsze formy jogi, np. power joga, ashtanga joga,
- tenis,
- aerobik, step, zumba, trening interwałowy, spinning i inne ćwiczenia aerobowe,
- sporty walki,
- gry zespołowe,
- spacery w szybkim tempie, wędrówki po górach,
- ćwiczenia siłowe.
Największa koncentracja energii kapha w ciele występuje w klatce piersiowej, zatem najodpowiedniejsze będą ćwiczenia rozciągające te rejony oraz płuca, a także zwiększające przepływ krwi i energii w tym obszarze ciała. Dzięki nim kaphie łatwej będzie się uporać z dolegliwościami oskrzelowymi czy kaszlem, które często ją nawiedzają. Z ćwiczeń jogi dobre będzie „pozdrowienie słońca” wykonywane w szybkim tempie, stanie na ramionach, asana pługa, świerszcza, mostek, paw, pozycja palmy czy lwa.
Siła i wytrzymałość należą do największych darów kaphy i powinna je regularnie pielęgnować. Nie powinna jednak ćwiczyć ponad swoje siły, co może ją zniechęcić do dalszych ćwiczeń, ale w sposób wyważony dopasowywać je do poziomu swojej aktualnej wydolności i kondycji.
————–
Dajcie znać w komentarzach, czy Wasze ulubione aktywności ruchowe należą do tych, które równoważą waszą doszę, czy wręcz przeciwnie? Której z zalecanych dla waszej doszy formy ruchu chcielibyście kiedyś spróbować?
Osobiście, jako konstytucyjna vata lubię się spocić, na przykład w trakcie aerobiku, stepu czy żwawszych form tańca, ale cenię też precyzję ruchu i zawsze staram się zważać na świadomość wykonywanych ćwiczeń. O ile trening aerobowy, jak się okazuje, nie działa na mnie równoważąco to płynność i intencja ruchu już tak. Chociaż od kilku ładnych lat moim faworytem jest joga. Tu znajduję upragniony spokój, giętkość, siłę i dystans, których tak mi potrzeba, szczególnie po emocjonującym i stresującym dniu.
