Ajurwedyjskie kąpiele czyli mini spa w domu

Gdy za oknem przenikliwy chłód a zimowe wieczory zdają się ciągnąć w nieskończoność w naturalny sposób mamy większą skłonność do szukania ciepła, przytulności i ulegania błogiemu lenistwu. Niedobór światła słonecznego i mniej możliwości spędzania wolnego czasu na świeżym powietrzu powoduje jednocześnie, że częściej ulegamy negatywnym myślom i nastrojom, mamy mniej energii i częściej nękają nas dolegliwości bólowe pleców czy aparatu ruchowego. Nasze ciało i umysł domaga się zwyczajnie więcej opieki i czułości. Wyrażać ją możesz na różne sposoby, ale jednym ze skuteczniejszych metod jest ciepła, relaksująca kąpiel z dodatkiem leczniczych ziół, kwiatów i naturalnych zapachów, którą można dodatkowo ożywić ciepłym blaskiem świec i łagodnym dźwiękiem uspokajającej muzyki w tle.

W kulturze orientu wodzie przypisuje się działanie uspokajające, oczyszczające, odżywiające i podtrzymujące życie. Jest płynna i dzięki tej cesze pozwala lepiej nawiązać łączność z naszymi emocjami. Działająca na zmysły ajurwedyjska kąpiel z dodatkiem czystych, naturalnych substancji doda sił nie tylko twojemu ciału, ale uzdrowi i oczyści także sferę umysłu i ducha oraz pomoże pozbyć się toksyn z organizmu.

Kąpiele w ajurwedzie (snana)

W sanskrycie słowo „kąpać się” nie było związane wyłącznie z zabiegiem higienicznym, ale posiadało także wymiar duchowy, pomagało bowiem oczyścić i przygotować ciało oraz umysł do praktyk spirytualistycznych. Kąpiel była zawsze elementem porannej rutyny, zalecaną przed rozpoczęciem ćwiczeń jogi, medytacji czy śniadania, bo pozwalała pozbyć się nagromadzonych przez noc toksyn, zarówno tych cielesnych jak i mentalnych, zapewniała większą jasność umysłu i dawała świeżą energię na cały dzień. Poranne kąpiele są zresztą zalecane przez ajurwedę do dziś jako ważny element dinacharya czyli ajurwedyjskiego porządku dnia, choć ze względów praktycznych i czasowych większość z nas rano wybierze raczej szybki prysznic. Dłuższe wylegiwanie się w wannie chętniej zostawimy na wieczór. W takim podejściu nie ma nic błędnego, o ile będziemy oczyszczać ciało rano, a na dłuższą kąpiel w wannie zdecydujemy się dodatkowo np. wieczorem lub po prostu wtedy, gdy znajdziemy czas.

Ważne jest jednak, by kąpiel nie następowała bezpośrednio po posiłku, bo siły organizmu, zamiast skupić się na trawieniu, zaczną się mobilizować na powierzchni skóry i w mięśniach, doprowadzając do produkcji toksyn. Poza tym, nasze ciało i umysł najbardziej skorzysta z dobroczynnych właściwościach kąpieli, gdy poprzedzimy ją zabiegiem abhyangi czyli automasażem skóry z użyciem olejów dopasowanych do naszej konstytucji lub aktualnych potrzeb. W ten sposób można bardzo łatwo i tanim kosztem rozkoszować się zaletami zabiegów spa w domu i dać ciału i duszy należne jej odprężenie i odpoczynek.

Korzyści kąpieli ajurwedyjskich

Kąpiele są skutecznym sposobem ułatwiającym eliminację toksyn z organizmu. Pomagają usunąć ze skóry bakterie i zanieczyszczenia, nadmiar wydzielin np. sebum, obumarłe komórki naskórka i dzięki temu zapewnić skuteczniejsze odprowadzanie szkodliwych substancji na zewnątrz organizmu. Ciepło dostarczane organizmowi w trakcie kąpieli aktywuje proces pocenia się, dzięki czemu usuwanie toksyn jest efektywniejsze. Dodatkowo kąpiel pobudza przepływ prany czyli życiowej energii w ciele, czyniąc nas zdrowszym i bardziej żywotnym.

Według ajurwedy kąpiel ma charakter terapeutyczny i jej główne zadanie polega przede wszystkim na przywróceniu równowagi umysłu, ciała i ducha. Kąpiele przeprowadzane według ajurwedyjskich zasad:

• dodają siły oraz poprawiają odporność (ojas),
• zwiększają poziom energii, pomagają pozbyć się zmęczenia i senności,
• dają jasność umysłu,
• pomagają usunąć brud, bakterie, pasożyty i toksyny zalegające na skórze, będące źródłem chorób,
• relaksują umysł,
• pomagają usunąć napięcia mięśniowe,
• poprawiają krążenie krwi,
• pomagają przywrócić nawilżenie w tkankach,
• zwiększają ilość satwy, zmniejszając tym samym np. skłonność do nastrojów depresyjnych,
• równoważą emocje,
• wzniecają ogień trawienny, sprawiając że po kąpieli zwykle czujemy głód,
• w pewnych sytuacjach mogą mieć działanie afrodyzjakalne,
• w zależności od dodanych do kąpieli składników i temperatury wody, pomagają leczyć choroby skórne, zmniejszają potliwość czy świąd, działają ochładzająco lub rozgrzewająco,
• dodają odwagi i powodują, że lepiej radzimy sobie z wyzwaniami w ciągu dnia,
• umiejętnie przeprowadzane pomagają równoważyć dosze.

W jaki sposób przeprowadzać kąpiele ajurwedyjskie?

By kąpiele ajurwedyjskie służyły naszemu zdrowiu, należy je przygotowywać według określonych zasad i w określonym czasie. Ajurweda określa kilka podstawowych, generalnych zasad ich przeprowadzania, obowiązujących niezależnie od naszej konstytucji. Ale poza nimi należy wziąć pod uwagę także zalecenia dla poszczególnych typów konstytucyjnych oraz uwzględnić warunki otoczenia jak np. porę roku. Każdy z nas jest przecież inny i do osiągnięcia równowagi potrzebuje odmiennych czynników.

• Pora. Kąpiel według ajurwedy powinna mieć miejsce codziennie rano zanim przystąpimy do ćwiczeń jogi, medytacji czy śniadania. W ten sposób wspomożemy nasz organizm w pozbyciu się wytworzonych przez noc toksyn, dzięki czemu bez zbędnych obciążeń cielesnych i mentalnych będziemy mogli wkroczyć w nowy dzień. W razie potrzeby kąpiele można dodatkowo przeprowadzać np. wieczorem. We współczesnej praktyce rano wybierzemy raczej szybki prysznic, a na dłuższe wylegiwanie się w wannie poświęcimy spokojniejszy wieczór. Nie bierzmy jednak kąpieli zbyt późno i zostawmy organizmowi przynajmniej godzinę zanim położymy się spać. Idealnie według ajurwedy byłoby wziąć wieczorną kąpiel jeszcze przed kolacją, która jednak nie powinna mieć miejsca później niż 3 godziny przed snem.
• Czas trwania: Kąpiel powinna trwać od 10-45 minut, a jej długość należy dopasować do konstytucji i pory roku. Osoby kapha, które z natury kumulują więcej wody w tkankach powinny unikać zbyt długiego relaksu w wannie. Zbyt długi bezruch i wilgoć w trakcie kąpieli może tylko niepotrzebnie obciążyć skłonną do stagnacji energię kapha. Osoby o tej konstytucji powinny raczej zdecydować się na prysznic i ograniczać czas kąpieli w wannie do minimum. Długa, ciepła, statyczna kąpiel w wannie doskonale zrównoważy natomiast typ vata i pomoże jej rozluźnić skłonne do napięć mięśnie i stawy. Dłuższe kąpiele będą poza tym lepiej równoważyć w zasadzie wszystkie typy konstytucyjne w okresie zdominowanym przez vata czyli na przykład jesienią i wczesną zimą, lub okresach naznaczonych nadmiarem obowiązków i wytężonej pracy. Wczesną wiosną, będącą domeną energii kapha lepiej ograniczyć ich długość i częściej decydować się na szybki, ożywczy prysznic.
• Temperatura wody. Generalnie temperatura wody w wannie lub prysznica powinna oscylować w okolicach ciepłoty ciała i wynosić 36-37 stopni Celsjusza z dwustopniowym marginesem w górę i w dół czyli pomiędzy 35-39 stopni. Zbyt gorąca zamiast zregenerować i dodać energii, tylko zmęczy i obciąży organizm oraz poważnie zaszkodzi skórze, nadmiernie ją wysuszając i powodując szybszą utratę jędrności. Osoby vata oraz kapha znajdą równowagę w nieco cieplejszej kąpieli. Dla pitty bardziej wskazane są chłodniejsze kąpiele, gdyż takie lepiej pomogą zrównoważyć jej gorącą i porywczą naturę. Ponieważ na stan dosz w każdym z nas mają wpływ także pory roku, latem w naturalny sposób większość z nas, niezależnie od doszy przewodniej, będzie wybierać chłodniejszą temperaturę wody, zimą – cieplejszą.
• Nadmierne ciepło nie służy głowie. Zanurzanie lub polewanie głowy mocno ciepłą lub gorącą wodą jest uznawane przez ajurwedę za szkodliwe dla zdrowia, niekorzystnie wpływa na zmysły, szczególnie wzrok, serce i osłabia włosy, powodując ich wypadanie. Ciepło jest uwalnianie z ciała właśnie przez głowę i polewanie jej gorącą wodą tylko dodatkowo ją obciąży. Zamiast wyciszyć i uspokoić, wzmocni naszą skłonność do irytacji i porywczości. Dlatego po umyciu głowy, spłukuj włosy i twarz zawsze chłodniejszą, nigdy gorącą wodą!

• Kąpiel a posiłki. Kąpiel należy brać przed posiłkiem, nigdy bezpośrednio po. W przeciwnym razie organizm zamiast trawić pokarm i kierować energię do systemu trawiennego rozprowadzi ją do mięśni, zaburzając trawienie i powodując wzmożoną produkcję toksyn, a w dłuższej perspektywie osłabienie organizmu i większą podatność na choroby. Odstęp między kąpielą lub prysznicem a posiłkiem powinien wynosić co najmniej 30-45 minut. Taka przerwa powinna mieć miejsce w przypadku kąpieli zarówno „przed” jak i „po” jedzeniu.
• Kąpiel po przebudzeniu. Oprócz odpowiedniego odstępu czasowego między posiłkami ważne jest również to, by nie brać kąpieli zaraz po wstaniu z łóżka. Organizm rozbudza się powoli i należy mu dać chwilę, by we własnym tempie przestawił się z nocnej inercji na tryb dziennej aktywności. Ajurweda zaleca odczekać z prysznicem lub kąpielą i przeprowadzać je co najmniej 30 minut po przebudzeniu. Podobna zasada obowiązuje, gdy organizujesz domowe spa wieczorem. Najlepiej daj swojemu ciału godzinę między kąpielą a snem lub kąp się, gdy nastaje zmierzch.
• Oczyszczanie skóry na zakończenie kąpieli. Ciało oczyszczamy na krótko przed wyjściem z wanny lub prysznica. Najlepiej do tego celu nadaje się domowy ubtan (poniżej znajdziesz przepisy). Tak przygotowana pasta nie tylko doskonale odciągnie brud, nadmiar sebum i obumarłe komórki naskórka ale także odżywi i wygładzi skórę, nie zaburzając jej naturalnej równowagi. Skóra oczyszczona ubtanem nabierze nie tylko świeżości, ale także lekkości a dzięki właściwościom peelingującym pobudzone zostanie krążenie nadając ciału więcej energii.
• Relaksująca atmosfera w łazience. Jeśli masz widną łazienkę zainwestuj z wilgociolubne kwiaty doniczkowe, które oczyszczą powietrze i będą cieszyć oczy w trakcie kąpieli. Zapal świece. Możesz też włączyć ulubioną muzykę lub rozkoszować się zapachem dodanych do wody naturalnych olejków eterycznych. Wszelkie zmartwienia i stresy zostaw za drzwiami łazienki. Oddychaj głęboko i koncentruj się na doznaniach zmysłowych, jakie dostarcza ci ciepła, lekko szeleszcząca woda, zapach dodatków kąpielowych czy rzucany przez wodę na dno wanny światłocień. Albo wpatruj się w uzdrawiające światło świec.
• Spa dla twarzy i włosów. Czas, kiedy leżysz w ciepłej kąpieli lub bierzesz prysznic możesz wykorzystać, by odżywić twarz i włosy. Jest to doskonały moment, by nałożyć pielęgnującą maseczkę (tu znajdziesz ajurwedyjskie przepisy). Jeśli dużo pracujesz przed komputerem i masz zmęczone oraz zaczerwienione oczy, nanieś na nie nasączone wodą różaną płatki kosmetyczne. Spierzchnięte usta ukoi natomiast odrobina miodu.
• Spa dla ciała. Zanim wejdziesz do wanny lub pod prysznic zafunduj swojemu ciału masaż z użyciem dobranego do twojej konstytucji oleju. Masaż najwygodniej przeprowadzać na ręczniku w pozycji siedzącej. Zacznij od głowy, następnie masuj przez kilka minut stopy, potem posuwistymi ruchami w górę i dół nogi w kierunku serca (stawy okrężnymi ruchami), następnie pupę, ręce, plecy i przód tułowia. Masaż powinien trwać od 10-30 minut. Nie żałuj oleju. Odpowiednie będzie ok. ¼ szklanki. Po wykonaniu abhyangi ajurweda zaleca odczekać z kąpielą ok. 30 minut, by dobroczynne substancje oleju zadziałały również na głębsze tkanki.
• Nawilżanie ciała po kąpieli nie jest konieczne, o ile masowałaś ciało olejem przed kąpielą. Możesz to jednak oczywiście zrobić, gdy masz wysuszoną lub skłonną do suchości skórę. Wówczas sprawdzi się natłuszczanie ciała odrobiną oleju z dodatkiem naturalnego humektanta np. żelu aloesowego lub po prostu nałożenie oleju, gdy twoja skóra jest jeszcze mokra lub wilgotna.

Kiedy unikać kąpieli?

Ajurweda nie zaleca kąpieli przy występowaniu następujących dolegliwości:

• przy gorączce,
• gdy cierpisz na biegunkę i wymioty,
• przy infekcjach i bólu ucha,
• przy stanach zapalnych oczu,
• gdy cierpisz na wzdęcia, gazy i niestrawność,
• przy zapaleniu zatok i bólach gardła,
• przy zapaleniu oskrzeli,
• bezpośrednio po jedzeniu.

Ajurwedyjskie dodatki do kąpieli

Kąpiel w wannie z dodatkiem ziół i kwiatów ma według ajurwedy uzdrawiające właściwości i jest zwana avagaaha. Avagaaha pomaga uspokoić system nerwowy, wspomaga krążenie, działa odżywczo i odmładzająco na skórę i włosy oraz korzystnie oddziałuje na mięśnie i stawy. W zależności od użytych ziół pomoże także zlikwidować określone problemy skórne oraz zrównoważyć zaburzone dosze. Kąpiel z dodatkiem uzdrawiających ziół warto przeprowadzać jak najczęściej, najlepiej codziennie przez określony czas lub przynajmniej 1-2 razy w tygodniu. Jako dodatki najlepiej sprawdzą się takie substancje jak:

• świeże lub suszone płatki kwiatów tj. róża, jaśmin, lotos, nagietek, hibiskus, rumianek,
• świeże lub sproszkowane zioła tj. amla, drzewo sandałowe, neem, tulsi, szałwia,
• przyprawy tj. kurkuma, imbir, kozieradka, gorczyca, cynamon, szafran, koper włoski,
• mleko świeże lub w proszku, maślanka, jogurt lub śmietanka, mleko kokosowe,
• miód, sok z aloesu,
• oleje roślinne np. sezamowy, kokosowy, musztardowy lub ghee,
• sól himalajska, epsom, morska,
• naturalne olejki eteryczne np. lawendowy, jaśminowy, rozmarynowy, różany (tu dowiesz się, jaki będzie najlepszy dla twojej konstytucji),
• mąka ryżowa, owsiana, z ciecierzycy lub soczewicy.

Powyższe składniki można mieszać według uznania i potrzeb skóry w dowolnych proporcjach i dodawać do wody bezpośrednio w sproszkowanej formie (w ilości 1-2 szklanek proszku) lub, dla lepszych korzyści zdrowotnych, przygotować je w formie wywaru. Wywar należy przyrządzić w proporcji: 1 część ziół na 8 części wody. Gotować do momentu uzyskania 1/4 objętości wody. Płyn odcedzić i przelać do napełnionej wodą wanny. Aby dobroczynne substancje mogły wniknąć w skórę zaleca się pozostanie w tak przygotowanej kąpieli przynajmniej przez 20 minut. Gdy woda zanadto przestygnie można wyrównać jej temperaturę dolewając ostrożnie gorącej wody. Tuż przed wyjściem z wanny należy oczyścić skórę z resztek zanieczyszczeń przy pomocy ajurwedyjskigo ubtanu.

---

Nabraliście ochoty na ajurwedyjskie spa w domu? Ja tak. Jedyny problem w tym, że w łazience mam tylko prysznic :(, więc pławienie się w wannie niestety nie dla mnie.